مراحل جنین و مدت هر یک؛ دعا برای جنسیت جنین
(حج:5/مومنون:12-14)
وسائل الشیعة؛ ج7، ص: 140، حر عاملی(متوفای1104):
به امام کاظم علیه السلام گفتم: آیا انسان میتواند برای زن باردار دعا کند که خداوند عزّ و جلّ آنچه را در رحمش میباشد پسری سالم قراردهد؟ حضرت فرمودند: تا چهار ماهگی میتواند دعا کند؛ زیرا چهل شب نطفه است و چهل شب عَلقه و چهل شب مُضغه و هر یک از این سه مرحله چهار ماه کامل زمان میبرد سپس خداوند دو فرشته خلّاق میفرستد و میگویند: پروردگارا چه می آفرینی؟ پسر یا دختر؟ شقی یا سعید؟.....
ابونصر بَزنطی میگوید از امام رضا علیه السلام درخواست کردم از خداوند عزّ و جلّ برای زن بارداری از فامیلمان دعا کند، پس فرمودند: نطفه سی روز در رحم میماند و سی روز علقه است و سی روز مُضغه و سی روز دارای خلقت و بدون آن است و وقتی چهار ماه تمام شد خداوند دو فرشته خلّاق [= آفریننده] میفرستد و او را صورت دهی میکنند و روزی و اجل و شقی یا سعید بودنش را مینویسند.
● حر عاملی: میتوان اختلاف مقدار [ مراحل] را بر اختلاف احوال جنین ها، حمل کرد؛ چرا که مدت حمل بین شش تا نه ماه است و الله اعلم.
آیت الله خویی: روایت سی روز مخالف ظاهر قرآن است و همان چهل روز معتبر است ولی به هر حال باز هم در دیه به قدر متیقن بسنده میشود و باید دست از روایت معتبر بزنطی که مخالف با ظاهر قرآن است برداشت و علمش را به اهلش واگذاشت(محاضرات فی المواریث، ص: 223) و همین قول مشهور است.
● در استفتائی که از حضرت آیت الله فاضل لنکرانی(ره) در این‌باره شد، ایشان چنین پاسخ دادند: «ظاهر این است که جنین از وقتى که در رحم قرار می‌گیرد، به مدت 40 روز نطفه است. و دیه اسقاط آن در این مدت 20 مثقال شرعى طلاى سکه‌دار است که هر مثقال، هیجده نخود میباشد[ دو صدم دیه؛ بیست هزارم دینار]، پس از آن 40 روز علقه؛ یعنى خون بسته شده است و دیه آن 40 مثقال است، بعد از آن 40 روز مضغه؛ یعنى پاره گوشتى است، که دیه آن 60 مثقال است، (که مجموع چهار ماه میشود) پس از آن به صورت استخوان میشود. و دیه آن 80 مثقال است. بعد گوشت روییده و صورت‌بندى میشود، و دیه آن 100 مثقال است»؛ فاضل لنکرانى، محمد، جامع المسائل، ج 1، ص 515، قم، امیر قلم، چاپ یازدهم.
دیه شرعی: 100 شتر یا 200 گاو یا 1000 گوسفند یا 1000 دینار(1000 مثقال طلای مسکوک) است و حق انتخاب با پرداخت کننده است.
فخر الدین طُریحی: و حَبِلَت المرأة بالکسر حبلا: إذا حملت الولد. و الحُبلى: الحامل( در مقابل آن حائل قرار دارد) و نسوة حُبالى و حُبالَیات مجمع البحرین؛ ج5، ص: 346
مراحل جنین و مدت هر یک؛ دعا برای جنسیت جنین
آیه اول: یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنْ کُنْتُمْ فی رَیْبٍ مِنَ البَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُضْغَةٍ مُخَلَّقَةٍ وَ غَیْرِ مُخَلَّقَةٍ لِنُبَیِّنَ لَکُمْ وَ نُقِرُّ فِی الْأَرْحامِ ما نَشاءُ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى... ( حج،5).
آیه دوم: وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْانسَنَ مِن سُلَالَةٍ مِّن طِینٍ ثمَُّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فىِ قَرَارٍ مَّکِینٍ ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَمًا فَکَسَوْنَا الْعِظَامَ لحَْمًا ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا ءَاخَرَ فَتَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الخَْالِقِینَ»؛ (مؤمنون، 12 – 14.)
وسائل الشیعة؛ ج7، ص: 140، حر عاملی(متوفای1104)
- مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ أَوْ غَیْرِهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع الرَّجُلُ یَدْعُو لِلْحُبْلَى [ = حامل] أَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا فِی بَطْنِهَا ذَکَراً سَوِیّاً فَقَالَ یَدْعُو مَا بَینَهُ وَ بَینَ أَربَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِنَّهُ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً نُطْفَةٌ وَ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً عَلَقَةٌ وَ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً مُضْغَةٌ فَذَلِکَ تَمَامُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ- ثُمَّ یَبْعَثُ اللَّهُ مَلَکَیْنِ خَلَّاقَیْنِ فَیَقُولَانِ- یَا رَبِّ مَا تَخْلُقُ ذَکَراً أَوْ أُنْثَى- شَقِیّاً أَوْ سَعِیداً..... :
به امام کاظم علیه السلام گفتم: آیا انسان میتواند برای زن باردار دعا کند که خداوند عزّ و جلّ آنچه را در رحمش میباشد پسری سالم قراردهد؟ حضرت فرمودند: تا چهار ماهگی میتواند دعا کند؛ زیرا چهار ماه نطفه است و چهار ماه عَلقه و چهر ماه مُضغه و هر یک از این سه مرحله چهار ماه کامل زمان میبرد سپس خداوند دو فرشته خلّاق میفرستد و میگویند: پروردگارا چه می آفرینی؟ پسر یا دختر؟ شقی یا سعید؟.....
- عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ أَنْ یَدْعُوَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ- لِامْرَأَةٍ مِنْ أَهْلِنَا بِهَا حَمْلٌ فَقَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام الدُّعَاءُ مَا لَمْ تَمْضِ أَرْبَعَةُ أَشْهُرٍ، فَقُلْتُ لَهُ إِنَّمَا لَهَا أَقَلُّ مِنْ هَذَا فَدَعَا لَهَا- ثُمَّ قَالَ إِنَّ النُّطْفَةَ تَکُونُ فِی الرَّحِمِ ثَلَاثِینَ یَوْماً- وَ تَکُونُ عَلَقَةً ثَلَاثِینَ یَوْماً- وَ تَکُونُ مُضْغَةً ثَلَاثِینَ یَوْماً- وَ تَکُونُ مُخَلَّقَةً وَ غَیْرَ مُخَلَّقَةٍ ثَلَاثِینَ یَوْماً- فَإِذَا تَمَّتِ الْأَرْبَعَةُ أَشْهُرٍ- بَعَثَ اللَّهُ إِلَیْهَا مَلَکَیْنِ خَلَّاقَیْنِ یُصَوِّرَانِهِ- وَ یَکْتُبَانِ رِزْقَهُ وَ أَجَلَهُ وَ شَقِیّاً أَوْ سَعِیداً:
ابونصر بزنطی میگوید از امام رضا علیه السلام درخواست کردم از خداوند عزّ و جلّ برای زن بارداری از فامیلمان دعا کند، پس فرمودند: نطفه سی روز در رحم میماند و سی روز علقه است و سی روز مُضغه و سی روز دارای خلقت و بدون آن است و وقتی چهار ماه تمام شد خداوند دو فرشته خلّاق [= آفریننده] میفرستد و او را صورت دهی میکنند و روزی و اجل و شقی یا سعید بودنش را مینویسند.
- وَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا ع یَجُوزُ أَنْ یَدْعُوَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ- فَیُحَوِّلَ الْأُنْثَى ذَکَراً وَ الذَّکَرَ أُنْثَى- فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ.
● أَقُولُ: یُمْکِنُ حَمْلُ اخْتِلَافِ التَّقْدِیرَیْنِ عَلَى اخْتِلَافِ أَحْوَالِ الْأَجِنَّةِ حَیْثُ إِنَّ مُدَّةَ الْحَمْلِ مَا بَیْنَ سِتَّةِ أَشْهُرٍ إِلَى تِسْعَةٍ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ. وسائل الشیعة؛ ج7، ص: 142؛حر عاملی، 1104): حر عاملی: میتوان اختلاف مقدار [ مراحل] را بر اختلاف احوال جنین ها، حمل کرد؛ چرا که مدت حمل بین شش تا نه ماه است و الله اعلم
آیت الله خویی: روایت سی روز مخالف ظاهر قرآن است و همان چهل روز معتبر است ولی به هر حال باز هم در دیه به قدر متیقن بسنده میشود و باید دست از روایت معتبر بزنطی که مخالف با ظاهر قرآن است برداشت و ب علمش را به اهلش واگذاشت(محاضرات فی المواریث، ص: 223)
نعم هناک روایة واحدة معتبرة عن البزنطی ذکر فیها أنّه یکون نطفة ثلاثین یوما، و یکون علقة ثلاثین یوما، و یکون مضغة ثلاثین یوما، ثمّ بعد ذلک تکون مخلقة و غیر مخلقة أیضا ثلاثین یوما، فأربع ثلاثینات أیضا أربعة أشهر، و بعد ذلک تلج فیه الروح.
هذه الروایة لا بدّ من رد علمها إلى أهله فإنّها مخالفة لظاهر الآیة المبارکة:
فَإِنّا خَلَقْناکُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُضْغَةٍ مُخَلَّقَةٍ وَ غَیْرِ مُخَلَّقَةٍ «2» یعنی تام الخلقة و غیر تام الخلقة، فالمخلقة و غیر المخلقة من صفات المضغة، یعنی بعد ما یکون مضغة فحینئذ تارة یکون مخلقة- أی تام الخلقة- و اخرى غیر تام الخلقة، لا أنّ المخلقة و غیر المخلقة قسیم للمضغة کما فی هذه الروایة، یقول ثلاثین یوما مضغة، ثمّ تکون مخلقة و غیر مخلقة، فهذه الروایة تُطرَحُ لمخالفتها للآیة المبارکة.
و مع قطع النظر عن ذلک لو فرضنا المعارضة بینها و بین الروایات المتقدّمة یعنی معتبرة ابن فضّال و صحیحتی زرارة فبما أن الأمر دائر بین الأقل و الأکثر فبالنسبة إلى الزائد یرجع إلى البراءة، فبعد ثلاثین یوما إلى أربعین یوما مقتضى صحیحتی زرارة أن الدیة عشرون لأنّه فی حالة النطفة تکون الدیة عشرین دینارا و مقتضى‌هذه الصحیحة أن الدیة أربعین دینارا لأنّه علقة، فالأمر دائر بین العشرین و الأربعین، فبالنسبة إلى الزائد أصالة البراءة محکمة، و هکذا بالنسبة إلى بقیة المراتب، فکلما یشک فی أن الدیة زائدة أو غیر زائدة، یؤخذ بالقدر المتیقّن و الزیادة تدفع بأصالة البراءة.
● در استفتائی که از حضرت آیت الله فاضل لنکرانی(ره) در این‌باره شد، ایشان چنین پاسخ دادند: «ظاهر این است که جنین از وقتى که در رحم قرار می‌گیرد، به مدت 40 روز نطفه است. و دیه اسقاط آن در این مدت 20 مثقال شرعى طلاى سکه‌دار است که هر مثقال، هیجده نخود میباشد[ دو صدم دیه؛ بیست هزارم دینار]، پس از آن 40 روز علقه؛ یعنى خون بسته شده است و دیه آن 40 مثقال است، بعد از آن 40 روز مضغه؛ یعنى پاره گوشتى است، که دیه آن 60 مثقال است، (که مجموع چهار ماه میشود) پس از آن به صورت استخوان میشود. و دیه آن 80 مثقال است. بعد گوشت روییده و صورت‌بندى میشود، و دیه آن 100 مثقال است»؛ فاضل لنکرانى، محمد، جامع المسائل، ج 1، ص 515، قم، امیر قلم، چاپ یازدهم.
دیه شرعی: 100 شتر یا 200 گاو یا 1000 گوسفند یا 1000 دینار(1000 مثقال طلای مسکوک) است و حق انتخاب با پرداخت کننده است.
مجمع البحرین؛ ج5، ص: 346(فخر الدین طُریحی)
و حَبِلَت المرأة بالکسر حبلا: إذا حملت الولد. و الحُبلى: الحامل( در مقابل آن حائل قرار دارد) و نسوة حُبالى و حُبالَیات.
