معناشناسی ثار الله- الوتر الموتور- قتیل العبرات- قتیل الله
1- ثَأر بر وزن حدس دو معنا دارد: الف- خون خواهی، ب- خون(الثأر بالهمز الدم و طلب الدم). تعبیر ثار الله یعنی کسی که خداوند خون خواه اوست و انتقام خون او را از دشمنانش میگیرد؛ خونِ خدا (الکافی -ط - دار الحدیث؛ ج7، ص: 655، ) یا کسی که خونش در راه خدا ریخته شده و خداوند بوسیله امام زمان انتقامش را میگیرد(روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه؛ ج5، ص: 428). الثأر: الطلب بالدم .. ثأر فلان لقتیله، أی: قَتل قاتلَه، یثأر(کتاب العین؛ ج8، ص: 236)
2- وتر موتور: وتر به کسر و فتح واو یعنی فرد؛ یگانه در کمال و فضل در عصر خودش یا در محبت خدا یا عندالله و مَوتور یعنی کسی که امکان انتقام خون مقتول خود را نیافته است. (الکافی (ط - دار الحدیث)؛ ج9، ص: 309؛ روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه؛ ج5، ص: 428. فیض کاشانی: وتر یعنی کسی که انتقام خونش گرفته نشده و مَوتور یعنی کسی که انتقام خون بستگانش را نگرفته است(الوافی؛ ج14، 1489)
3- قتیل العبرات: قتیل: کشته؛ عَبَرات: اشک ها؛ قتیل العبرات یعنی به قتل رسیده ای که بر او اشک ریخته میشود و طبق خود حدیث یعنی به قتل رسیده ای که هر مومنی که او را یاد میکند بر او اشک میریزد.(بحار الانوار و ملاذ الأخیار علامه مجلسی)
4- قوله علیه السلام:" یا قتیل الله" أی المقتول لله و فی سبیله أو الذی هو تعالى طالبُ دمه و ثأره: کشته راه خدا یا کسی که خدا خون خواه اوست(مرآة العقول؛ ج18، ص: 298)
● فعل وَتَرَ معنای نقصَ هم میدهد: قرآن: لن یَتِرَکم اعمالَکم: هرگز اعمالتان را کم نخواهد کرد(آن را ضایع نمیکند و اجرش را به طور کامل میدهد).. تَتری هم مصدر آن است(در اصل وَتری بوده یعنی وترا بعد وتر: پی در پی؛ ثم ارسلنا رسلنا تترا).
الکافی (ط - دار الحدیث)؛ ج7، ص: 655
______________________________
(1). فی «ى، بس» والوافی: «بثأر». والثَّأْر: الطلب بالدم،
والدم نفسه، وقاتل حمیمک. و «الثائر»: الطالب، والمطلوب، والذی لا یبقى على شی‌ء
حتّى یُدرِک ثَأْرَه. راجع: الصحاح، ج 2، ص 603؛ لسان العرب، ج 4، ص 97 (ثأر).
________________________________________
کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، الکافی (ط - دار الحدیث)، 15 جلد، دار الحدیث
للطباعة و النشر، قم - ایران، اول، 1429 ه ق
الکافی (ط - دار الحدیث)؛ ج7، ص: 655
ثَائِرُ «1» الْحُسَیْنِ علیه السلام». «2»
________________________________________
کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، الکافی (ط - دار الحدیث)، 15 جلد، دار الحدیث
للطباعة و النشر، قم - ایران، اول، 1429 ه ق
عنوان: جستجو - ثار
الکافی (ط - دار الحدیث)؛ ج9، ص: 309
(7). الثأر: الدم، و طلب الدم. وأنّک ثار اللّٰه، أی أنّک أهل ثار اللّه والذی یطلب اللّه بدمه من أعدائه، أو هو الطالب بدمه و دماء أهل بیته بأمر اللّه فی الرجعة. راجع: البحار، ج 98، ص 150، ذیل ح 1؛ لسان العرب، ج 4، ص 97 (ثأر).
________________________________________
کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، الکافی (ط - دار الحدیث)، 15 جلد، دار الحدیث
للطباعة و النشر، قم - ایران، اول، 1429 ه ق
عنوان: جستجو - ثار
الکافی (ط - دار الحدیث)؛ ج9، ص: 309
ومعنى «وتر اللّٰه» على الأوّل: أنّه متفرّد فی الکمال والفضل فی عصره الشریف، أو أنّه فرد فی عبادة اللّٰه، أو محبّته، أو أنّه فرد فی مرتبته عند اللّٰه. و على الثانی: أنّه ثار اللّٰه. وعلى الثالث: أنّه الذی قتل فی سبیل اللّٰه، و قتل أقرباؤه و أصحابه، و سلب أمواله.
________________________________________
کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، الکافی (ط - دار الحدیث)، 15 جلد، دار الحدیث
للطباعة و النشر، قم - ایران، اول، 1429 ه ق
( 8). هکذا فی معظم النسخ والشروح والمصادر. وفی« بث، بح» والمطبوع:« وأشهد أنّک ثائر اللّٰه وابن ثائره». وفی« جن»:-« وأشهد أنّک ثار اللّٰه وابن ثاره».
عنوان: جستجو - ثار
الکافی (ط - دار الحدیث)؛ ج13، ص: 273
(8). «الثأر»: طلب الدم. انظر: الصحاح، ج 2، ص 603 (ثأر).
________________________________________
کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، الکافی (ط - دار الحدیث)، 15 جلد، دار الحدیث
للطباعة و النشر، قم - ایران، اول، 1429 ه ق
روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه؛ ج5، ص: 428
«یا ثار الله» أی من سفک فی طاعة الله دمه و یطلبه الله بالقائم و أصحابه صلوات الله علیه «السلام علیک یا وتر الله الموتور فی السماوات و الأرض» أی لم یطلب دمه الملائکة و لا بنی آدم إلى الآن
________________________________________
اصفهانى، مجلسى اول، محمد تقى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، 13 جلد،
مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، قم - ایران، دوم، 1406 ه ق
الوافی؛ ج14، ص: 1489
یا ثار اللّٰه بالثاء المثلثة و الهمزة بمعنى طلب الدم حذف المضاف و أقیم المضاف إلیه مقامه یعنی یا أهل طلب الدم أی تطلبون بدمکم من اللّٰه أو یطلب اللّٰه بدمکم یا وتر اللّٰه أی قتیل اللّٰه الذی لم یدرک بدمه و الموتور الذی لم یدرک بدم حمیمه دمک سکن فی الخلد أی لم یسکن دمک فی الأرض بل یضطرب بعد و یفور و إنما سکن فی الجنان التی هی دار الخلود.
________________________________________
کاشانى، فیض، محمد محسن ابن شاه مرتضى، الوافی، 26 جلد، کتابخانه امام امیر
المؤمنین علی علیه السلام، اصفهان - ایران، اول، 1406 ه ق
بحار الأنوار؛ ج98، ص: 154
یا قتیل الله أی الذی قتل لله و فی سبیله أو القتیل الذی طلب دمه و ثاره إلى الله قوله ع وتر الله أی الفرد المتفرد فی الکمال من نوع البشر فی عصره الشریف أو المراد ثار الله کما مر أی الذی الله تعالى طالب دمه و الموتور الذی قتل له قتیل فلم یدرک بدمه تقول منه وتره یتره وترا و ترة و کذلک وتره حقه نقصه ذکره الجوهری
________________________________________
اصفهانى، مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، 33 جلد، مؤسسة الطبع و
النشر، بیروت - لبنان، اول، 1410 ه ق
عنوان: جستجو - ثار
مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول؛ ج18، ص: 298
قوله علیه السلام:" یا قتیل الله" أی المقتول لله و فی سبیله أو الذی هو تعالى طالب دمه و ثاره، و الثأر بالهمزة: الدم، و طلبه أی أنک أهل ثار الله و لذی یطلب الله دمه من أعدائه أو هو الطالب بدمه و دماء أهل بیته بأمره تعالى فی الرجعة، و قیل هو تصحیف ثائر و هو من لا یبقى على شی‌ء حتى یدرکه ثاره.
________________________________________
اصفهانى، مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول،
26 جلد، دار الکتب الإسلامیة، تهران - ایران، دوم، 1404 ه ق
عنوان: جستجو - ثار
مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول؛ ج18، ص: 299
فالمراد به ثار
الله کما مر، أو الفرد المنفرد بالکمال و الفضل فی عصره، و على الأول الموتور
تأکید له کقوله تعالى:" حِجْراً
مَحْجُوراً*" و الأول إشارة إلى شهادته و
الثانی إلى شهادة عشائره و أصحابه و
قوله:" فی السماوات و الأرض" أی ینتظر
طلب ثاره أهل السماوات و الأرض، أو عظمت مصیبته فیهما.
________________________________________
اصفهانى، مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول،
26 جلد، دار الکتب الإسلامیة، تهران - ایران، دوم، 1404 ه ق
عنوان: جستجو - ثار
ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار؛ ج9، ص: 133
قوله علیه السلام: یا ثار الله قال
الکفعمی: معناه أنه سبحانه هو صاحب ثاره و المطالب به، و أدرک فلان ثاره إذا قتل
قاتل حمیمه- قاله المطرزی. انتهى.
________________________________________
اصفهانى، مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار،
16 جلد، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى - ره، قم - ایران، اول، 1406 ه ق
عنوان: جستجو - ثار
ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار؛ ج9، ص: 133
قوله علیه السلام: یا وتر الله الموتور أی الفرد المتفرد فی الکمال من نوع البشر فی عصره الشریف، أو المراد ثار الله کما مر، أی: الذی الله تعالى طالب دمه.
________________________________________
اصفهانى، مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار،
16 جلد، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى - ره، قم - ایران، اول، 1406 ه ق
عنوان: جستجو - ثار
ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار؛ ج9، ص: 136
قوله علیه السلام: و أشهد أنک ثار الله الثأر بالهمز الدم و طلب الدم، أی: أنک أهل ثار الله، و الذی یطلب الله بدمه من أعدائه، أو هو الطالب بدمه و دماء أهل بیته بأمر الله فی الرجعة.
________________________________________
اصفهانى، مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار،
16 جلد، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى - ره، قم - ایران، اول، 1406 ه ق
عنوان: جستجو - ثار
صراط النجاة (للتبریزی)؛ ج9، ص: 74
بما أن دم سید الشهداء علیه السلام اریق فی سبیل اللّٰه من دون ناصر و لا منتقم فهو ثار لم یطلبه أحد، و هذا هو المقصود بالوتر و الموتور، و اللّٰه العالم.
________________________________________
تبریزى، جواد بن على، صراط النجاة (للتبریزی)، 7 جلد، دار الصدیقة الشهیدة، قم -
ایران، اول، 1427 ه ق
عنوان: جستجو - ثار
دیدگاه‌هاى نو در حقوق؛ ج1، ص: 220
کلمۀ «ثار» که به معناى خونخواهى است، شعار آنان بود. به هر حال در چنین نظامهاى قبیله‌اى بود که قبیله، خود را مسئول پرداخت دیه مى‌دانست و اگر یک نفر از افراد قبیله مرتکب قتلى مى‌شد و خانوادۀ وى مى‌توانستند دیۀ او را بپردازند، پرداخت مى‌کردند و اگر توان پرداخت آن را نداشتند بر تمام افراد قبیله تقسیم مى‌شد.» «1»
________________________________________
شوشترى، سید محمد حسن مرعشى، دیدگاه‌هاى نو در حقوق، دو جلد، نشر میزان، تهران -
ایران، دوم، 1427 ه ق
عنوان: جستجو - ثار
کتاب العین؛ ج8، ص: 236
: الثأر: الطلب بالدم .. ثأر فلان لقتیله، أی: قتل قاتله، یثأر، و الاسم: الثؤرة، قال: «60»
________________________________________
فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، 8 جلد، نشر هجرت، قم - ایران، دوم، 1410 ه ق
لسان العرب؛ ج4، ص: 97
ثأر
: الثَّأْر و الثُّؤْرَةُ: الذَّحْلُ. ابن سیدة: الثَّأْرُ الطَّلَبُ بالدَّمِ، و قیل: الدم نفسه
________________________________________
ابن منظور، ابو الفضل، جمال الدین، محمد بن مکرم، لسان العرب، 15 جلد، دار الفکر
للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر، بیروت - لبنان، سوم، 1414 ه ق
عنوان: جستجو - قتیل&العبرات
بحار الأنوار؛ ج98، ص: 356
قوله قتیل العبرات العبرة بالفتح الدمعة أو تردد البکاء فی الصدر أی القتیل الذی تُسکَبُ علیه العبراتُ کما قال صلوات الله علیه أنا قتیل العبرة لا یَذکرُنی مؤمن إلا إستَعبَرَ
________________________________________
اصفهانى، مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، 33 جلد، مؤسسة الطبع و
النشر، بیروت - لبنان، اول، 1410 ه ق
ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار؛ ج9، ص: 303
قوله علیه السلام: و قتیل العبرات أی: القتیلُ الذی أُفیض علیه العبراتُ.
________________________________________
اصفهانى، مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار،
16 جلد، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى - ره، قم - ایران، اول، 1406 ه ق
قتیل العبرات: قتیل: کشته؛ عَبَرات: اشک ها؛ قتیل العبرات یعنی به قتل رسیده ای که بر او اشک ریخته میشود و طبق خود حدیث یعنی به قتل رسیده ای که که هر مومنی که او را یاد میکند بر او اشک میریزد.(بحار الانوار و ملاذ الخیارعلامه مجلسی)
مجمع البحرین؛ ج3، ص: 393
. وَ فِی حَدِیثِ أَبِی ذَرٍّ وَ قَدْ قِیلَ لَهُ: فَمَا کَانَ فِی صُحُفُ مُوسَى؟ قَالَ: کَانَتْ عِبَراً کُلِّهَا.
وَ فِیهِ" ثُمَّ اسْتَعْبَرَ فَبَکَى" هو من العبرة بالفتح فالسکون، و هی تجلب الدمع أو تردد البکاء فی الصدر. و منه الدُّعَاءِ" اللَّهُمَّ ارْحَمْ عَبْرَتِی وَ آمِنْ رَوْعَتِی". و الجمع عبرات، و منه حَدِیثٍ الْحُسَیْنِ ع" أَنَا قَتِیلُ الْعِبْرَةَ" و معناه ما ذکرت عند أحد إلا استعبر و بکى. و العبران: الباکی. و العین العبرى: الباکیة.
________________________________________
طریحى، فخر الدین، مجمع البحرین، 6 جلد، کتابفروشى مرتضوى، تهران - ایران، سوم،
1416 ه
