شهید کیست؟(4)

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌5، ص: 52(کلینی:329)

بَابُ مَنْ قُتِلَ دُونَ مَظْلِمَتِهِ‌

1. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیى عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَبْدِ الرَّحمَنِ بْنِ أَبِی نَجرَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قُتِلَ دُونَ مَظْلِمَتِهِ فَهُوَ شَهِیدٌ.

پیامبر(ص): هر کس به خاطر گرفتن حقش کشته شود، شهید است.

2. وَ بِهَذَا الْإِسنَادِ عَنْ أَبِی مَریَمَ عَنْ أَبِی جَعفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قُتِلَ دُونَ مَظْلِمَتِهِ فَهُوَ شَهِیدٌ ثُمَّ قَالَ یَا أَبَا مَریَمَ هَلْ تَدْرِی "مَا دُونَ مَظْلِمَتِهِ" قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ الرَّجُلُ یُقتَلُ دُونَ أَهْلِهِ وَ دُونَ مَالِهِ وَ أَشبَاهِ ذَلِکَ فَقَالَ یَا أَبَا مَریمَ إِنَّ مِنَ الْفِقْهِ عِرفَانَ الحَقِّ.

پیامبر(ص): هر کس به خاطر حقش کشته شود، شهید است.ای ابامریم! آیا می دانی تعبیر "دون مظلمته" یعنی چه؟ گفتم: فدایت شوم، اینکه کسی به خاطر خانواده و مالش و نظایر آن کشته شود. حضرت فرمود: ای ابامریم! بخشی از "فقه"، شناخت حق است.

پی نوشت:

1. علامه مجلسی: هر دو حدیث، صحیح السند است و مَظلمه آن چیزی است که در نزد ظالم آن را مطالبه می کنی و آن اسم چیزی است که از تو گرفته شده است(مرآة العقول،ج‌18، ص394).

2. تعبیر "رد مَظالم" هم به معنای برگرداندن چیزهایی است که به ناروا و ظلم از دیگران گرفته شده است.

3. دون: پای...، به خاطر...؛ مثلا در فارسی هست که پایِ مالش جان داد.

4. ظاهرا مراد این احادیث همان دفاع مشروع از مال و ناموس و جان است که هر کس بر اثر آن کشته شود، شهید محسوب می شد.

- علامه مجلسی:

1-  الحدیث الأول: صحیح. و قال الجوهری المَظلِمة: ما تَطلُبُهُ عند الظالم، و هو اسمُ ما أُخِذ منک.

2- الحدیث الثانی: صحیح. قوله علیه السلام:" إن من الفقه عرفان الحق" لعلَّ المرادَ به أنه لیس الفقهُ منحصرا فی عرفانِ مسائل الصلاة و الصوم مثلا بل عرفانُ الحق فی أی شی‌ء کان هو من الفقه و أُریدَ به طلبُ عرفان الحق تأدیبا له أی کان ینبغی لک أن تَسأل عن ذلک حتى تَعرفه و لا تَدعیَ العلم، و على الأول الظاهرُ أنه تصدیق و تحسین(مرآة العقول،ج‌18، ص394).