ذبح عظیم؛ قربانی باعظمت

وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیم(صافّات:107)

علامه طباطبایی: قوله تعالى: «وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ» أی و فدینا ابنَه بذبح عظیم و کان کبشاً أتى به جبرئیلُ من عند الله سبحانه فداءً على ما فی الأخبار، و المرادُ بعظمة الذبح عظمةُ شأنه بکونه من عند الله سبحانه و هو الذی فَدَى به الذبیحَ(المیزان، ج17، ص153).

وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ" یعنى ذبح عظیمی فدای فرزند ابراهیم کردیم که طبق اخبار عبارت بود از قوچى که جبرئیل از ناحیه خداوند متعال آورد. و مراد از عظمت ذبح، عظمت شان آن است؛ چرا که از طرف خداوند سبحان بود و خداوند آن را فدای ذبیح یعنی اسماعیل کرد.

آیت الله مکارم شیرازی : ... اما براى اینکه برنامه ابراهیم ناتمام نماند، و در پیشگاه خدا قربانى کرده باشد و آرزوى ابراهیم برآورده شود، خداوند قوچى بزرگ فرستاد تا به جاى فرزند قربانى کند و سنتى براى آیندگان در مراسم" حج" و سرزمین" منى" از خود بگذارد، چنان که قرآن می گوید:" ما ذبح عظیمى را فداى او کردیم" (وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ).

در اینکه عظمت این ذبح از چه نظر بوده از نظر جسمانى و ظاهرى؟ و یا از جهت اینکه فداى فرزند ابراهیم شد؟ و یا از نظر اینکه براى خدا و در راه خدا بود؟ و یا از این نظر که این قربانى از سوى خدا براى ابراهیم فرستاده شد؟ مفسران گفتگوهاى فراوانى دارند، ولى هیچ مانعى ندارد که تمام این جهات در ذبح عظیم جمع، و از دیدگاههاى مختلف داراى عظمت باشد.

یکى از نشانه‏ هاى عظمت این ذبح آن است که با گذشت زمان سال به سال وسعت بیشترى یافته، و الان در هر سال بیش از یک میلیون به یاد آن ذبح عظیم ذبح می ‏کنند و خاطره ‏اش را زنده نگه می ‏دارد." فدینا" از ماده" فدا" در اصل به معنى قرار دادن چیزى به عنوان بلاگردان و دفع ضرر از شخص یا چیز دیگر است، لذا مالى را که براى آزاد کردن اسیر می دهند" فدیه" می‏گویند، و نیز کفاره ‏اى را که بعضى از بیماران بجاى روزه می‏دهند به این نام نامیده می ‏شود. در اینکه این قوچ بزرگ چگونه به ابراهیم ع داده شد بسیارى معتقدند جبرئیل آورد، بعضى نیز گفته ‏اند از دامنه کوه‏ هاى" منى" سرازیر شد، هر چه بود به فرمان خدا و به اراده او بود( تفسیر نمونه، ج‏19، ص: 117).