قهقهه و دعای بعد از آن

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‌2، ص664(کلینی: 329)‌

- عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: القَهقَهَةُ مِنَ الشَّیطَانِ.

امام صادق علیه السلام: قهقهه از شیطان است.

- مُحَمَّدُ بْنُ یَحیَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الحَکَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثمَانَ عَنْ خَالِدِ بْنِ طَهمَانَ عَنْ أَبِی جَعفَرٍ ع قَالَ: إِذَا قَهقَهتَ فَقُلْ حِینَ تَفْرُغُ اللَّهُمَّ لَا تَمْقُتْنِی.

امام محمد باقر علیه السلام: وقتی قهقهه زدی بعد از آن بگو: "خدایا از من متنفر مشو".

مَقت یعنی قُبح و بُغض؛ در مقابل حب. مبغوض دانستن، منفور دانستن، بدآمدن.

 

خنده؛کیفیت و آثار

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‌2، ص: 664‌

- عِدَّةٌ مِنْ أَصحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسبَاطٍ عَنِ الحَسَنِ بْنِ کُلَیبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ضَحِکُ الْمُؤْمِنِ تَبَسُّمٌ.

امام صادق علیه السلام: خنده مومن، تبسم است.

- عَلِیُّ بْنُ إِبرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیرٍ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَثرَةُ الضَّحِکِ تُمِیتُ القَلبَ وَ قَالَ کَثرَةُ الضَّحِکِ تَمِیثُ الدِّینَ کَمَا یَمِیثُ المَاءُ الْمِلحَ.

امام صادق علیه السلام: خنده زیاد قلب را می میراند و دین را ذوب می کند همانطور که آب نمک را حل می کند(ماث یَمیث هم لازم است و هم متعدی).

- حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ عَنِ الحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکِنْدِیِّ عَنْ أَحمَدَ بْنِ الحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ عَنبَسَةَ العَابِدِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ کَثرَةُ الضَّحِکِ تَذهَبُ بِمَاءِ الوَجْهِ.

امام صادق علیه السلام: خنده زیاد آبرو را می برد.

 

آثار شوخی و مزاح

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‌2، ص665‌(کلینی: 329)

- مُحَمَّدُ بْنُ یَحیَى عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ البَرْقِیِّ عَنْ أَبِی العَبَّاسِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَروَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا تُمَارِ فَیَذهَبَ بَهَاؤُکَ وَ لَا تُمَازِحْ فَیُجتَرَأَ عَلَیکَ.

امام صادق علیه السلام: جر و بحث(مِراء) نکن که ارزشت از بین می رود و شوخی نکن که نسبت به تو گستاخ شوند.

- عِدَّةٌ مِنْ أَصحَابِنَا عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی خَلَفٍ عَنْ أَبِی الحَسَنِ ع أَنَّهُ قَالَ فِی وَصِیَّةٍ لَهُ لِبَعْضِ وُلْدِهِ أَوْ قَالَ قَالَ أَبِی لِبَعْضِ وُلْدِهِ إِیَّاکَ وَ المزاحَ فَإِنَّهُ یَذهَبُ بِنُورِ إِیمَانِکَ وَ یَستَخِفُّ بِمُرُوءَتِکَ.

امام موسی کاظم علیه السلام: از شوخی[بی جا] بپرهیز که نور ایمانت را می برد و مروتت را می کاهد.

شوخی و مزاح(3)

الکافی (ط - الإسلامیة) ج‌2، ص664(کلینی: 329)

- صَالِحُ بْنُ عُقبَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجُعْفِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعفَرٍ ع یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ الْمُدَاعِبَ فِی الجَمَاعَةِ بِلَا رَفَثٍ.

امام محمد باقر علیه السلام: خداوند عز و جل کسی را که در بین جمع شوخی می کند بدون آنکه حرف زشتی بزند، دوست دارد.

- عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَحبَبتَ رَجُلًا فَلَا تُمَازِحْهُ وَ لَا تُمَارِهِ.

امام صادق علیه السلام: وقتی کسی را دوست داری، با او شوخی و جر و بحث نکن.

 

اندکی از حضرت ام البنین به مناسبت وفاتشان؛ 13 جمادی الثانی

السلام علیک یا زوجة ولی الله، یا أم العباس

نامش فاطمه و کنیه اش امُّ البنین(مادر پسران) است. پدرش حِزام، و مادرش ثمامه یا لیلاست. آرام گاه وی در مدینه منوّره و قبرستان بقیع است.

در مورد تاریخ دقیق ولادت حضرت ام البنین اطلاعی در دست نیست و تاریخ نگارانْ سال ولادت او را ثبت نکرده اند، ولی یاد آور شده اند که تولد پسر بزرگ ایشان، حضرت ابوالفضل علیه السلام ، در سال 26 ق اتفاق افتاده است. برخی از تاریخ نگارانْ زمان ولادت ایشان را در حدود پنج سال پس از هجرت تخمین می زنند.

بعد از شهادت حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام ، حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام برادرش جناب عقیل را که آشنا به علم نسب شناسی عرب بود فراخواند و از او خواست که برایش همسری از تبار دلاوران برگزیند.

عقیل، فاطمه کلابیه را برای حضرت برگزید که قبیله و خاندانش، بنی کِلاب، در شجاعت بی مانند بودند، و حضرت علی علیه السلام نیز این انتخاب را پسندید. در مورد این بانو ، عقیل ـ نسبْ شناس بزرگ عرب و برادر امیر المومنین علیه السلام ـ به حضرت گفت: «در میان عرب از پدرانش شجاع تر و قهرمان تر یافت نمی شود».

حضرت ام البنین، از امیر المومنین صاحب چهار پسر شد که به دلیل داشتن همین پسران، او را ام البنین، یعنی مادر پسران می خواندند. فرزندان ایشان به ترتیب عبارتند از: قمربنی هاشم حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام ، عبداللّه ، جعفر و عثمان که همگی در کربلا به شهادت رسیدند.

او با اینکه مقام عصمت نداشته است اما یک الگوی کامل در ادب و امام شناسی و فرزندپروی و شوهرداری است.

شوخی و مزاح(2)

الکافی (ط - الإسلامیة) ج‌2، ص663(کلینی: 329)

- عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ یَحیَى بْنِ سَلَّامٍ عَنْ یُوسُفَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقبَةَ عَنْ یُونُسَ الشَّیبَانِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کَیْفَ مُدَاعَبَةُ بَعْضِکُمْ بَعضاً قُلْتُ قَلِیلٌ قَالَ فَلَا تَفعَلُوا فَإِنَّ الْمُدَاعَبَةَ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ وَ إِنَّکَ لَتُدْخِلُ بِهَا السُّرُورَ عَلَى أَخِیکَ وَ لَقَدْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُدَاعِبُ الرَّجُلَ یُرِیدُ أَنْ یَسُرَّهُ.

امام صادق علیه السلام: شوخی کردنتان با یکدیگر چگونه است؟ سوال شونده می گوید: کم. حضرت می فرمایند: چنین نکنید(ظاهرا از شوخی کم، نهی فرمودند)، شوخی از خوش اخلاقی است و با آن موجب مسرت و خوشحالی برادرت می شوی، رسول خدا به قصد خوشحال کردن دیگری با او شوخی می کرد.

شوخی و مزاح(1)

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌2، ص: 663

- عِدَّةٌ مِنْ أَصحَابِنَا عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ شَرِیفِ بْنِ سَابِقٍ عَنِ الفَضْلِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَ فِیهِ دُعَابَةٌ قُلْتُ وَ مَا الدُّعَابَةُ قَالَ الْمِزَاحُ.

امام صادق علیه السلام: در هر مومنی شوخی و مزاح وجود دارد.

ملاصالح مازندرانی: مُزاح اسم است به معنای شوخی و مِزاح مصدر دیگر باب مفاعله است یعنی با هم شوخی کردن.

شوخی و عقل

نهج البلاغة؛ حکمت450

وَ قَالَ علیه السلام مَا مَزَحَ إمروٌ مَزحَةً إِلَّا مَجَّ مِنْ عَقْلِهِ مَجَّةً‌.

امیر المومنین علیه السلام: هر انسانی که شوخی کند بخشی از عقل و وقار خود را بیرون انداخته است.

ملاصالح مازندرانی: یک وجه کلام مولا این است که از شوخی ای که وقار و هیبت شما را از بین می برد پرهیز کنید و اینکه پیامبر و حضرت علی گاهی شوخی و مزاح می کرده اند به خاطر مصلحت و خوش کردن حال مخاطبین و موانست با آنها بوده است.

مَجَّ یَمُجُّ: تف کردن، بیرون ریختن

حکمت و خیر کثیر؛ اطاعت خدا و شناخت امام

مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول؛ ج‌2، ص: 321

عَلِیُّ بْنُ إِبرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ الْحُرِّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ یُؤتَ الْحِکمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً فَقَالَ طَاعَةُ اللَّهِ وَ مَعْرِفَةُ الْإِمَامِ‌(الحدیث صحیح).

امام صادق علیه السلام: حکمت در این آیه "و به هر کس حکمت داده شود در واقع به او خیر کثیر داده شده است(بقره:269)" اطاعت خداوند و معرفت[ = شناخت] امام است.

مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول؛ ج‌1، ص: 51؛ علامه مجلسی

قوله تعالى" وَ مَنْ یُؤتَ الْحِکمَةَ فقد أُوتی خیرا کثیرا"

علامه مجلسی: لفظ حکمت یعنی محکم کاری. از امام صادق روایت شده است که مقصود از حکمت، اطاعت خدا و شناخت امام است و در روایتی دیگر اینگونه آمده است: مراد، شناخت امام و پرهیز از گناهان کبیره ای است که خداوند متعال وعده آتش نسبت به آنها داده است و در روایتی دیگر اینطور آمده است: منظور، معرفت و تفقه در دین است و هر کس فقیه بشود همو حکیم است و از پیامبر نقل شده است که : راس حکمت، ترس از خداست که در این حدیث مقصود، فهم و عقل است.

قلب و حکمت در قرآن؛ عقل

مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج‌1، ص54؛ علامه مجلسی:1110)

.... یَا هِشَامُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى یَقُولُ فِی کِتَابِهِ إِنَّ فِی ذلِکَ لَذِکْرى لِمَنْ کانَ لَهُ قَلْبٌ یَعْنِی عَقْلٌ وَ قَالَ وَ لَقَدْ آتَیْنا لُقمانَ الْحِکمَةَ قَالَ الفَهمَ وَ العَقلَ‌.

ای هشام! خداوند تعالی در کتابش می فرماید: در این تذکری است برای کسی که قلب دارد(ق:37)، مقصود خداوند از قلب، عقل است و در جای دیگر می فرماید: به لقمان حکمت دادیم(لقمان:12) و منظور از آن فهم و عقل است.

علامه مجلسی: مراد از قلب در اینجا جسم صنوبری ای که در درون انسان است، نیست بلکه مراد قوه ادراک خیر و شر و تمییز بین آن دو است که عقل نامیده می شود.