مهمان(4)

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌6، ص: 285(کلینی: 329)

- مُحَمَّدُ بْنُ یَحیَى عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ العَزِیزِ عَنْ إِسحَاقَ بْنِ عَبْدِ العَزِیزِ وَ جَمِیلٍ وَ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِمَّا عَلَّمَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَاطِمَةَ ع أَنْ قَالَ لَهَا یَا فَاطِمَةُ مَنْ کانَ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الیَوْمِ الْآخِرِ فَلْیُکْرِمْ ضَیفَهُ.

امام صادق علیه السلام: از جمله چیزهایی که پیامبر به فاطمه یاد داد این بود که: هر کس به خدا و روز آخر ایمان دارد باید مهمان را گرامی بدارد.

- عِدَّةٌ مِنْ أَصحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا أَکَلَ مَعَ القَوْمِ أَوَّلَ مَنْ یَضَعُ یَدَهُ مَعَ القَوْمِ وَ آخِرَ مَنْ یَرفَعُهَا إِلَى أَنْ یَأْکُلَ الْقوْمُ.

امام صادق علیه السلام: پیامبر(ص) وقتی با دیگران غذا می خورد اولین کسی بود که به سمت غذا دست می برد و آخرین کسی بود که دست می کشید تا همه غذا بخورند.

مهمان(3)

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌6، ص: 284(کلینی: 329)

- عَلِیُّ بْنُ إِبرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ذَکَرَ أَصحَابُنَا قَوماً فَقُلْتُ وَ اللَّهِ مَا أَتَغَدَّى وَ لَا أَتَعَشَّى إِلَّا وَ مَعِی مِنْهُمُ اثنَانِ أَوْ ثَلَاثَةٌ أَوْ أَقَلُّ أَوْ أَکثَرُ فَقَالَ ع فَضْلُهُمْ عَلَیکَ أَکثَرُ مِنْ فَضْلِکَ عَلَیْهِمْ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ کَیْفَ ذَا وَ أَنَا أُطْعِمُهُمْ طَعَامِی وَ أُنْفِقُ عَلَیْهِمْ مِنْ مَالِی وَ یَخْدُمُهُمْ خَادِمِی فَقَالَ إِذَا دَخَلُوا عَلَیکَ دَخَلُوا مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِالرِّزْقِ الکَثِیرِ وَ إِذَا خَرَجُوا خَرَجُوا بِالْمغْفِرَةِ لَکَ.

روای: اصحاب ما از گروهی یاد کردند و من گفتم به خدا قسم، صبحانه و شام نمی خورم مگر اینکه دو یا سه نفر از آنها یا کمتر یا بیشتر در نزد من باشند. امام صادق علیه السلام فرمودند: فضیلت آنها بر تو بیشتر از فضیلت تو بر آنها است، گفتم: فدایت شوم چطور؟! با اینکه من به آنها غذا می دهم و از مالم برایشان هزینه می کنم و خادمم به آنها خدمت می کند. حضرت فرمودند: وقتی بر تو وارد می شوند، از طرف خداوند عز و جل با روزی بسیار وارد می شوند و وقتی خارج می شوند با آمرزش تو خارج می شوند.

مهمان(2)

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌6، ص: 284(کلینی: 329)

- عَلِیُّ بْنُ إِبرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ الفَارِسِیِّ عَنْ سُلَیمَانَ بْنِ حَفصٍ الْبصْرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الضَّیفَ إِذَا جَاءَ فَنَزَلَ بِالقَوْمِ جَاءَ بِرِزْقِهِ مَعَهُ مِنَ السَّمَاءِ فَإِذَا أَکَلَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُمْ بِنُزُولِهِ عَلَیْهِمْ.

پیامبر(ص): مهمان وقتی بر میزبان وارد می شود، روزی اش را با خود از آسمان می آورد، پس وقتی چیزی بخورد خداوند به خاطر ورود او، میزبان را مورد آمرزش و غُفران قرار می دهد.

- مُحَمَّدُ بْنُ یَحیَى عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُوسَى بْنِ بَکرٍ عَنْ أَبِی الحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: إِنَّمَا تَنْزِلُ المَعُونَةُ عَلَى الْقوْمِ عَلَى قَدْرِ مَئُونَتِهِمْ وَ إِنَّ الضَّیفَ لَیَنْزِلُ بِالقَوْمِ فَیَنْزِلُ رِزْقُهُ مَعَهُ فِی حَجْرِهِ.

امام موسی کاظم علیه السلام: مَعونه(کمک) بر قوم به اندازه مَئونه(هزینه کردن) آنها نازل می شود و مهمان وقتی بر قومی وارد می شود روزی اش در دامنش نازل میشود.

- عَلِیُّ بْنُ إِبرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ ضَیفٍ حَلَّ بِقَومٍ إِلَّا وَ رِزْقُهُ فِی حَجْرِهِ.

پیامبر(ص):  هر مهمانی که وارد بر دیگری شود، روزی اش به همراه او است.

مهمان(1)

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌6، ص283(کلینی: 329)

- عَلِیُّ بْنُ إِبرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ الفَارِسِیِّ عَنْ سُلَیمَانَ بْنِ حَفصٍ الْبصْرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الضَّیْفُ یُلطَفُ لَیلَتَیْنِ فَإِذَا کَانَتْ اللَیلَةُ الثَّالِثَةُ فَهُوَ مِنْ أَهْلِ البَیْتِ یَأْکُلُ مَا أَدرَکَ.

پیامبر(ص): مهمان دو شب مورد لطف و پذیرایی ویژه قرار می گیرد و از شب سوم [به بعد] از اهل خانه به شمار می رود که هر چه رسید می خورد.

- مُحَمَّدُ بْنُ یَحیَى عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُوسَى عَنْ ذُبیَانَ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ مُوسَى النُّمَیْرِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ: رَأَیْتُ عِندَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع ضَیفاً فَقَامَ یَوماً فِی بَعْضِ الحَوَائِجِ فَنَهَاهُ عَنْ ذَلِکَ وَ قَامَ بِنَفْسِهِ إِلَى تِلکَ الحَاجَةِ وَ قَالَ ع نَهَى رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ أَنْ یُستَخدَمَ الضَّیْفُ.

ابن ابی یعفور می گوید: در نزد امام صادق علیه السلام مهمانی را دیدم که روزی برای انجام کاری برخاست که حضرت او را نهی کردند و خود برای انجام آن کار برخاستند و فرمودند: پیامبر(ص) از این که مهمان به کار گرفته شود نهی فرمودند.

آداب مهمانداری

برخی آداب مهمانداری طبق روایات که روایاتش تقدیم خواهد شد:

1. احترام گذاشتن به مهمان

2. به کارنگرفتن مهمان

3. قبل از مهمان شروع کردن به غذا و بعد از او از غذا دست کشیدن

4. بدرقه مهمان تا دم درب منزل

5.  و ... 

معناشناسی زکات فطره

الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشى - کلانتر)؛ ج‌2، ص57(شهید ثانی)

[الفصل الرابع- فی زکاة الفطرة]

الفصل الرابع- فی زکاة الفطرة و تطلق على الخلقة و على الإسلام، و المراد بها على الأول زکاة الأبدان مقابل المال، و على الثانی زکاة الدین و الإسلام «1» و من ثم وجبت على من أسلم قبل الهلال، و یجب على البالغ العاقل الحر المالک قوت سنته عنه و عن عیاله.

فطرت در تعبیر زکات فطره بر خلقت[آفرینش] و اسلام اطلاق می شود و مراد از آن طبق معنای نخست(خلقت) زکات بدن در مقابل زکات مال خواهد بود و طبق معنای دوم (اسلام) مراد از آن زکات دین و اسلام است و از همین رو زکات فطره بر کسی که قبل از هلال شوال مسلمان شود واجب است. این زکات بر بالغ عاقل حری که قوت یکسال خود و عائله اش را دارد واجب است.

پی نوشت: (1) أی إن فسرنا [الفطرة] بالخلقة فالزکاة زکاة الأبدان، کما أن تلک الزکاة زکاة الأموال. و إن فسرناها بالإسلام، فالزکاة زکاة الدین و الإسلام، أی مالیة على نفس الإسلامیة، و لذلک وجبت على المسلم فحسب. 

زکات فطره مهمان؛ فتوای مراجع

مراجع تقلید: در شب عید فطر، شخصی که نان‌خور صاحب‌خانه است، فطریه ‌اش بر عهده صاحب‌خانه می ‌باشد. اما اینکه نان‌خور[عائله] به چه کسی گفته می‌شود بین فقها اختلاف نظر است.

اکثر فقها می‌گویند شخص میهمان با یک شب، نانخور، محسوب نمی شود، اما برخی از مراجع میهمان در یک شب را هم نانخور شمرده و چنانچه قبل از غروب، وارد منزل صاحبخانه شده باشد، زکات فطره وی را بر عهده صاحب ‌خانه می دانند.

آیت الله العظمی خامنه‌ای: میهمان اگر نانخور صاحب‌خانه محسوب شود کفاره او به عهده‌ میزبان است مگر اینکه میهمان فطریه را به وکالت از طرف او پرداخت نماید. توجه داشته باشید میهمان با یک شب نانخور محسوب نمی ‌شود و فطریه به عهده خودش می ‌باشد.

 آیت الله العظمی مکارم شیرازی: فطره میهمان بر عهده صاحبخانه نیست، مگر اینکه برای چند شب میهمان او باشد، به طوری که نان خور او محسوب شود.

آیت الله العظمی سیستانی: کسی که تنها براى افطار شب عید دعوت شده نان خور به حساب نمی آید، و فطره‌ اش بر صاحبخانه نیست.

آیت الله العظمی نوری همدانی:چنانچه میهمان قبل از غروب  وارد بر صاحبخانه شود و آن شب نانخور وی باشد زکات فطره اش بر عهدۀ میزبان است.

آیت الله العظمی صافی گلپایگانی: در هر دو فرض بر عهده صاحب خانه است.

آیت الله العظمی بهجت: اگر پیش از برآمدن هلال ماه شوال میهمان شده است، فطره ‏اش بر میزبان واجب است، به شرط آن که براى خوردن غذا به منزل او آمده باشد، هر چند بعدا مانعى پیش آید که نتواند غذا صرف کند.

در رهن اعمال بودن انسان و فک رهن با استغفار

فضائل الأشهر الثلاثة، ص78(شیخ صدوق: 381)

یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَکُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعمَالِکُمْ فَفُکُّوهَا بِاسْتِغفَارِکُمْ وَ ظُهُورَکُمْ ثَقِیلَةٌ مِنْ أَوزَارِکُمْ فَخَفِّفُوا عَنهَا بِطُولِ سُجُودِکُمْ وَ اعلَمُوا أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذِکْرُهُ أَقسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لَا یُعَذِّبَ الْمُصَلِّینَ وَ السَّاجِدِینَ وَ لَا یُرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ یَومَ یَقُومُ النّاسُ لِرَبِّ العالَمِین.

در بخشی از خطبه پیامبر به مناسبت حلول ماه رمضان:

ای مردم! شما در گرو اعمالتان هستید پس خود را با استغفار آزاد کنید و پشتتان از گناهانتان سنگین است پس، با سجده طولانی از آن بکاهید و بدانید که خداوند بلند مرتبه به عزتش قسم خورده است که نمازگزاران و سجده کنندگان را عذاب نکند و با آتش آنها را به وحشت نیندازد در روزی که همه مردم در برابر پروردگار عالمین می ایستند(مطففین:6).

پی نوشت:  رهن که معادل فارسی اش گرو می باشد همان وثیقه است که طلبکار بابت طلب خود از بدهکار می گیرد و وقتی بدهکار بدهی خود یا همان طلب طلبکار را می دهد رهنش را آزاد می کند که اصطلاحا به آن فک رهن می گویند. طبق حدیث مذکور، انسان در گرو و رهن عمل خود است و فقط با استغفار می تواند خود را آزاد کند.

گرو گرفتن انسان بر اثر گناه توسط شیطان

آیت الله جوادی آملی:

ماه مبارک رمضان فوائد فراوانی دارد که از برجسته‌ترین آنها آزادی شماست. انسان وقتی یک گناهی انجام می دهد؛ چه حقّ خدا، چه حقّ مردم را ضایع کرده باشد، بدهکار است. اگر کسی ظلمی کرد به حکم خدا، یا به خلق خدا؛ بدهکار است. این اصل اوّل. اصل دوّم آن است که: بدهکار باید دِینش را اداء کند؛ و چون مدیون است و بدهکار است و دِین را اداء نکرده، باید گرو بدهد.

اصل سوّم آن است که در مسائل مالی اگر کسی بدهکار بود، خانه را گرو می‌دهد، زمین را گرو می دهد و مانند آن. ولی اگر کسی گناه کرد، خود او را گرو می گیرند! اینکه می بینید بعضی ها می گویند: من هر چه می خواهم جلوی زبانم را بگیرم، نمی توانم؛ یا هر چه می خواهم در منزل عصبانی نشوم، نمی شود؛ یا هر چه می‌خواهم جلوی چشمم را نگاه دارم، نامحرم را نگاه نکنم نمی شود؛ این بیچاره درست می گوید، چون او را گرفتند! وقتی او را گرفتند، می گویند هر چه ما گفتیم تو باید انجام بدهی. اصل سوّم این است که: انسان بدهکار را گرو می گیرند، نه مالش را! اینکه می بینید بعضی ها در منزل عصبانی اند، می گویند هر چه ما می خواهیم جلوی زبانمان را بگیریم، نمی توانیم؛ راست می گویند، امّا این را گرو گرفتند! وقتی گرو گرفتند، می گویند: هر چه ما گفتیم تو باید بگوئی! این اصل سوّم باعث بردگی ماست. این تحلیل را وجود مبارک حضرت در پایان ماه شعبان به همه ما هشدار داد. فرمود: مردم! شما نه معصومید و نه عادل؛ چون گناه دارید، یا حقُّ الله دارید، یا حقُّ النّاس دارید، بدهکارید. وقتی بدهکار شدید، خود شما را شیطان گرو می گیرد! اِنَّ اَنفُسَکُمْ مَرهُونَهٌ بِذُنُوبِکُم (حدیث)؛ چون ذَنب و گناه دارید، خود شما را گرو گرفتند؛ آزاد نیستید. بیایید ماه مبارک رمضان خودتان را آزاد کنید.

بیانات معظم له در خطبه های نماز عید سعید فطر؛ دماوند؛ روستای احمد آباد ـ 9/ 6/ 1390

ماه رمضان؛ بهار قرآن

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌2، ص630(کلینی:329)

أَبُو عَلِیٍّ الْأَشعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعفَرٍ ع قَالَ: لِکُلِّ شَیءٍ رَبِیعٌ وَ رَبِیعُ الْقُرْآنِ شَهْرُ رَمَضَانَ.

امام محمد باقر علیه السلام: هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ، ماه رمضان است.

بهار قلوب هم طبق تعبیر امیر المومنین در نهج البلاغه، قرآن است(خطبه 110).