علم غیب امام علیه السلام(2)

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‌1، ص258(کلینی:329)‌

1- عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ غَیْرُهُ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَى عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ بَدْرِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ أَبِی الرَّبِیعِ الشَّامِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ یَعلَمَ عُلِّمَ.

2- أَبُو عَلِیٍّ الْأَشعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الجَبَّارِ عَنْ صَفوَانَ عَنِ ابْنِ مُسکَانَ عَنْ بَدْرِ بْنِ الوَلِیدِ عَنْ أَبِی الرَّبِیعِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ یَعلَمَ أُعْلِمَ.

3- مُحَمَّدُ بْنُ یَحیَى عَنْ عِمرَانَ بْنِ مُوسَى عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ المَدَائِنِیِّ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ المَدَائِنِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ یَعلَمَ شَیْئاً أَعلَمَهُ اللَّهُ ذَلِکَ.

امام صادق علیه السلام: امام وقتی بخواهد بداند به وی علم داده می شود و می داند.

- یعنی امام همین که بخواهد به چیزی علم پیدا کند خداوند به ایشان علم می دهد و او را باخبر می کند و علم غیب هم از این دایره خارج نیست.

 

علم غیب امام علیه السلام(1)

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌1، ص: 257

4- أَحمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْإِمَامِ یَعلَمُ الغَیبَ فَقَالَ لَا وَ لَکِنْ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَعلَمَ الشَّیءَ أَعلمَهُ اللَّهُ ذَلِکَ(الحدیث موثق).

عمار ساباطی: از امام صادق علیه السلام پرسیدم آیا امام غیب می داند؟ فرمودند: نه، اما هر وقت اراده کند چیزی را بداند، خداوند او را آگاه می کند.

 

گستره علم امام علیه السلام(2)

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‌1، ص260(کلینی:329)

1- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ سَیْفٍ التَّمَّارِ قَالَ: کُنَّا مَعَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَمَاعَةً مِنَ‌ الشِّیعَةِ فِی الْحِجْرِ فَقَالَ عَلَیْنَا عَیْنٌ فَالتفَتنَا یَمنَةً وَ یَسرَةً فَلَمْ نَرَ أَحَداً فَقُلنَا لَیسَ عَلَیْنا عَیْنٌ فَقَالَ وَ رَبِّ الکَعبَةِ وَ رَبِّ الْبنِیَّةِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ لَوْ کُنْتُ بَینَ مُوسَى وَ الخَضِرِ لَأَخبَرْتُهُمَا أَنِّی أَعلَمُ مِنْهُمَا وَ لَأَنْبأْتُهُمَا بِمَا لَیسَ فِی أَیْدِیهِمَا لِأَنَّ مُوسَى وَ الْخضِرَ أُعْطِیَا عِلمَ مَا کَانَ وَ لَمْ یُعطَیَا عِلمَ مَا یَکُونُ وَ مَا هُوَ کَائِنٌ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ وَ قَدْ وَرِثنَاهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص وِرَاثَةً.

راوی: گروهی از شیعه در حِجر [اسماعیل] در محضر امام صادق علیه السلام بودیم که ایشان فرمودند بر ما جاسوس گماشته شده و ما به سمت راست و چپ نگاه کردیم و کسی را ندیدیم پس گفتیم کسی جاسوسی نیست. حضرت فرمودند: قسم به کعبه و به پروردگار این بنا(سه بار قسم خوردند) که اگر در بین موسی و خضر بودم به آنها می گفتم که از آنها عالم ترم و از چیزهایی که نمی دانستند تا روز قیامت آگاهشان می کردم؛ چرا که به موسی و خضر علم ماکان[ = علم به گذشته] داده شده بود و علم مایکون[ = علم به آینده] داده نشده بود. ما این علم را از رسول خدا ارث برده ایم(علم ما وراثتی است).

 

گستره علم امام علیه السلام(1)

الکافی (ط - الإسلامیة)،ج‌1، ص61(کلینی:329)

8- مُحَمَّدُ بْنُ یَحیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثمَانَ عَنْ عَبْدِ الْأَعلَى بْنِ أَعیَنَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ یَقُولُ قَدْ وَلَدَنِی رَسُولُ اللَّهِ وَ أَنَا أَعلَمُ کِتَابَ اللَّهِ وَ فِیهِ بَدْءُ الخَلْقِ وَ مَا هُوَ کَائِنٌ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ فِیهِ خَبَرُ السَّمَاءِ وَ خَبَرُ الْأَرْضِ وَ خَبَرُ الجَنَّةِ وَ خَبَرُ النَّارِ وَ خَبَرُ مَا کَانَ وَ خَبَرُ مَا هُوَ کَائِنٌ أَعلَمُ ذَلِکَ کَمَا أَنْظُرُ إِلَى کَفِّی إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ فِیهِ تِبْیَانُ کُلِّ شَیْ‌ءٍ.

امام صادق علیه السلام: من فرزند رسول خدا هستم و به کتاب خدا علم دارم و در آن(قرآن) آغاز آفرینش و آنچه تا روز قیامت اتفاق خواهد افتاد، وجود دارد. در قرآن، اخبار آسمان و زمین و بهشت و جهنم و گذشته و آینده وجود دارد و همه اینها را مانند کف دست می دانم، خداوند می فرماید: در قرآن بیان همه چیز هست(تبیانا لکل شیئ: نحل/89).

علامه مجلسی: تعبیر فیه تبیان لکل شیئ در بیان امام علیه السلام یا نقل به معناست یا در قرائت اهل بیت علیهم السلام اینگونه بوده است(مرآة العقول، ذیل همین حدیث).

نیکی به والدین در حیات و مماتشان

وسائل الشیعة، ج‌18، ص371(حرعاملی:1104)

الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ عَنِ النَّضْرِ وَ فَضَالَةَ‌ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَفْصٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ قَالَ: إِنَّ العَبدَ لَیَکُونُ بَارّاً بِوَالِدَیْهِ فِی حَیَاتِهِمَا- ثُمَّ یَمُوتَانِ فَلَا یَقْضِی عَنْهُمَا الدَّینَ- وَ لَا یَسْتَغْفِرُ لَهُمَا فَیَکْتُبُهُ اللَّهُ عَاقّاً- وَ إِنَّهُ لَیَکُونُ فِی حَیَاتِهِمَا غَیرَ بَارٍّ بِهِمَا- فَإِذَا مَاتَا قَضَى عَنْهُمَا الدَّیْنَ وَ استَغفَرَ لَهُمَا- فَیَکْتُبُهُ اللَّهُ بَارّاً- قَالَ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ إِنْ أَحبَبتَ أَنْ یَزِیدَ اللَّهُ فِی عُمُرِکَ فَسُرَّ أَبَوَیکَ- وَ قَالَ الْبِرُّ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ.

امام محمد باقر علیه السلام:

گاهی بنده در زمان حیات والدین نسبت به آنها "نیکوکار" است، سپس آن دو از دنیا میروند و [این فرزند] بدهی آنها را اداء نمیکند و برای آن دو استغفار و طلب آمرزش نمیکند و لذا خداوند او را "عاقّ" مینویسد و گاهی در زمان حیات آن دو نسبت به والدین نیکوکار نیست و وقتی وفات کردند بدهی آنها را می پردازد و برای آن دو طلب مغفرت میکند و لذا خداوند او را نیکوکار مینویسد و حضرت در ادامه فرمودند: اگر دوست داری خداوند بر عمرت بیفزاید پدر و مادرت را خوشحال کن و نیز فرمودند: نیکی و خوبی کردن روزی را زیاد میکند.

علم ائمه به زمان مرگ خود و با اختیار جان دادنشان

حسین بن جهم گوید: به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم به راستى امیر المؤمنین (علیه السلام) قاتل خود را می ‏شناخت و شبى را که در آن‏ کشته می ‏شود و محلى که در آن کشته می ‏شود و محلى که در آن ضربت می خورد می دانست و خودش فرمود چون شیون مرغابیان را در خانه شنید: « این مرغابی ها شیون‏ کنانی هستند که نوحه گران و ناله کنانی به دنبال خود خواهند داشت !» و ام کلثوم به او عرض کرد: کاش امشب در خانه نماز می خواندى و دستور می دادى دیگرى در مسجد به جاى شما براى مردم نماز بخواند و از او نپذیرفت و در آن شب بی اسلحه بسیار در بیرون منزل رفت و آمد می کرد و می دانست که ابن ملجم با شمشیر قاتل او است، و  در معرض چنین واقعه ‏اى قرارگرفتن برای آن حضرت جائز به نظر نمی آید.

امام در پاسخ او فرمودند: همه اینها درست است ولى ایشان در آن شب مخیر شدند تا تقدیرات خداوند عز و جل محقق شود (یعنی به حضرت این اختیار داده شد تا شهادت را برگزینند و در نتیجه تقدیر الهی محقق شود یا اینکه چنین نکنند و  لذا حضرت شهادت را با علم پذیرفت).

خرما و آب

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‌6، ص381(کلینی:329)

الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ الْبصْرِیِّ عَنْ أَبِی دَاوُدَ الْمُسْتَرِقِّ عَمَّنْ حَدَّثَهُ‌ قَالَ: کُنْتُ عِندَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فَدَعَا بِتَمرٍ فَأَکَلَ وَ أَقبَلَ یَشرَبُ عَلَیْهِ المَاءَ فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَوْ أَمسَکتَ عَنِ المَاءِ فَقَالَ إِنَّمَا آکُلُ التَّمرَ لِأَسْتطِیبَ عَلَیْهِ المَاءَ.

راوی:  نزد امام صادق علیه السلام بودم که ایشان خرما خواستند و شروع کردن به نوشیدن آب بر روی آن، به ایشان عرض کردم فدایتان شوم کاش از خوردن آب امتناع می کردید! فرمودند: اصلا به این جهت خرما می خورم تا لذت آب خوردن را بیابم.

زیارت اربعین و دلیل توصیه به آن

ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، ج‌9، ص125(علامه مجلسی:1110)

علامه محمد باقر مجلسی: زیارت اربعین که طبق روایات از نشانه های مومن برشمرده شده در کلام اصحاب امامیه و بعضی از روایات به 20 صفر تفسیر شده است و این مبنی بر آن است که ماه محرم در آن سال(سال 61 هجری قمری) ناقص بوده باشد(یعنی بیست و نه روز بوده باشد) یا اینکه روز شهادت حضرت، در آن(یعنی محاسبه اربعین از روز عاشورا تا بیست صفر) حساب نشده است. سبب زیارت اربعین آنچنان که مشهور است رسیدن سرهای مقدس و مطهر به بدن های شریف شهدای کربلا است. البته این مطلب را در روایات ندیده ام با اینکه رفتن آنها به دمشق و بازگشتشان از آنجا در آن زمانِ کوتاه، خیلی بعید است مگر اینکه گفته شود چنین چیزی با اعجاز اتفاق افتاده است که خلاف مشهور است. ممکن است سبب زیارت اربعین این باشد که اولین زائر حضرت به حسب ظاهر جابر بن عبد الله انصاری بوده است که در مثل چنین روزی به کربلا رسید یا اینکه زیارت اربعین دلیل دیگری دارد که ما نمی دانیم و خدا و حجت های او علیهم السلام از حقیقت امر آگاهند.

شر و خیر؛ وسائل آزمایش

الجعفریات - الأشعثیات؛ ص233(محمد بن محمد اشعث:قرن4)

أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ حَدَّثَنِی مُوسَى حَدَّثَنَا أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ مَرِضَ فَعَادَهُ إِخوَانُهُ فَقَالُوا کَیْفَ أَصبحتَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ بِشَرٍّ فَقَالُوا سُبحَانَ اللَّهِ هَذَا مِنْ کَلَامِ مِثْلِکَ فَقَالَ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى وَ نَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَ الخَیْرِ فِتنَةً وَ إِلَیْنا تُرجَعُونَ(انبیاء:35) فَالخَیْرُ الصِّحَّةُ وَ الْغِنَى وَ الشَّرُّ المَرَضُ وَ الفَقْرُ ابْتِلَاءً وَ اخْتِبَاراً‌.

امیر المومنین علیه السلام بیمار شدند و دوستانش به عیادتش رفتند، پرسیدند: یا امیر المؤمنین، حالتان چطور است؟ حضرت فرمودند: شر[= بد] ! گفتند: سبحان الله! این کلامِ مثل شما است!

حضرت فرمودند: خداوند تبارک و تعالی می ‏فرماید: «وَ نَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَ الخَیْرِ فِتنَةً»(انبیاء:35)[شما را با خیر و شر می آزماییم]؛ همانا خیر "تندرستى و بی نیازی" است و شر "بیمارى و فقر" است

معجم مقائیس اللغة، ج‌4، ص397(ابن فارس:395)

الغین و النون و الحرف المعتل أصلانِ صحیحان، أحدُهما یدلُّ على الکِفایة، و الآخر صوت.

فالأوّل الغِنى فى المال. یقال: غَنِىَ یَغْنى غِنًى. و الغَنَاء بفتح الغَین مع المدّ: الکِفَایة.

حضرت زینب سلام الله علیها

کسی که بدون تفهیم اهل فهم باشد معلمش و مُفهِّمش ذات اقدس الهی است که وجود مبارک امام سجاد به زینب کبری (سلام الله علیهما) فرمود: «أنتِ بِحَمدِ الله عالِمَةٌ غَیرُ معلَّمَةٍ فَهِمَةٌ غَیرُ مُفهَّمَةٍ». آن که در مکتب بشرهای عادی درس و فهم نیاموخت مع ‌ذلک اهل فهم و علم شد چنین کسی می‌شود ولی الله؛ آن سخنرانی‌اش آن حماسه‌هایش آن صبر و بردباری‌اش آن قافله سالاری‌اش نشانه عظمت این بی‌بی سلام الله علیها است(آیت الله جوادی آملی).