اعمال و فضایل عید غدیر خم

به نقل از کتاب اقبال‌الاعمال سیدبن‌طاووس

امام رضا علیه‌السلام فرمود: چون روز قیامت شود چهار روز را مانند عروسی که به خانه داماد می‌رود، به پیشگاه الهی وارد می‌کنند. سؤال شد: این چهار روز کدامند؟ فرمود: روز قربان، روز فطر، روز جمعه، روز غدیر، و همانا روز غدیر در میان آن روزها مانند ماه درخشان در میان ستارگان است… و آن روز عید اهل‌بیت علیهم‌السلام و روز قبولی اعمال شیعه و استغفار ملائکه برای شیعیان و بخشایش گناهانشان و روز عید اکبر است.

بنا به این روایت انجام این اعمال شایسته است:

1. بر خود و خانواده و برادرانش گشایش دهد؛

2. به انجام عبادت و دعا بپردازد؛

3. لباس‌های نیکو بپوشد و زینت کردن و جامه سیاه از تن درآورد؛

4. زیاد صلوات فرستادن بر پیامبر و خاندانش؛

5. افطاری دادن به روزه‌داران؛

6. تبریک گفتن به برادران دینی با این جمله: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّکِینَ بِوَلَایَةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْأَئِمَّةِ علیهم‌السلام.

7. لبخند زدن به مؤمنین و خوش‌رویی با آنها؛

8. اطعام مؤمنین؛

9. به دیدار مؤمنین رفتن؛

عید غدیر خم عید ولایت و وصایت بر همه شیعیان مبارک باد

پیامد نهی دیگران از رفتن به حج

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌4، ص271(کلینی: ۳۲۹)

بَابٌ نَادِرٌ‌

1- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ رَجُلًا اسْتَشَارَنِی فِی الْحَجِّ وَ کَانَ ضَعِیفَ الْحَالِ فَأَشَرْتُ إِلَیْهِ أَنْ لَا یَحُجَّ فَقَالَ مَا أَخْلَقَکَ أَنْ تَمْرَضَ سَنَةً قَالَ فَمَرِضْتُ سَنَةً.

اسحاق بن عمار: به امام صادق علیه السلام گفتم کسی در مورد حج از من مشورت خواست و ضعیف الحال بود پس به او اشاره کردم که حج نرود. حضرت فرمودند: چقدر سزاواری که یکسال مریض شوی! پس یکسال مریض شدم.

قیام دین و قیام کعبه

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌4، ص: 271

بَابُ أَنَّهُ لَوْ تَرَکَ النَّاسُ الْحَجَّ لَجَاءَهُمُ الْعَذَابُ‌

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یَزَالُ الدِّینُ قَائِماً مَا قَامَتِ الْکَعْبَةُ(صحیح).

امام صادق علیه السلام: دین تا زمانی باقی است که کعبه سرپا باشد.

محمد تقی مجلسی: مراد این حدیث یا این است که قیام و قوام دین به قیام و دایر بودن حج و عمره است یا از جهت بِنا و ساختمان کعبه است، چرا که روایت داریم که کعبه به همراه قرآن هنگام وفات صاحب الزمان(عج) بالا می رود همانطور که از این آیه معلوم است: ایمان کسی که از قبل ایمان نیاورده باشد یا در ایمان خود خیری کسب نکرده باشد فایده ندارد(انعام:158).

روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه؛ ج‌4، ص: 132(محمد تقی مجلسی):

«و قال علیه السلام لا یزال الدین قائما ما قامت الکعبة» المراد به (إما) القیام بالحج و العمرة فإنه من أعظم أرکان الدین (و إما) من حیث البناء فإنه روی أن الکعبة ترفع مع القرآن عند وفاة صاحب الزمان صلوات الله و سلامه علیه کما یظهر من قوله تعالى: لا یَنْفَعُ نَفْساً إِیمانُها لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ کَسَبَتْ فِی إِیمانِها خَیْراً(انعام:158)و یشعر الخبر الآتی.

ترک حج و نزول عذاب

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌4، ص: 271(کلینی:329)

بَابُ أَنَّهُ لَوْ تَرَکَ النَّاسُ الْحَجَّ لَجَاءَهُمُ الْعَذَابُ‌

1- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حُسَیْنٍ الْأَحْمَسِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ تَرَکَ النَّاسُ الْحَجَّ لَمَا نُوظِرُوا الْعَذَابَ أَوْ قَالَ أُنْزِلَ عَلَیْهِمُ الْعَذَابُ(حسن).

امام صادق علیه السلام: اگر مردم حج را ترک کنند در عذابشان مهلتی داده نمی شود یا عذاب بر آنها نازل می شود(تردید از راوی است).

2- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: ذَکَرْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع الْبَیْتَ فَقَالَ لَوْ عَطَّلُوهُ سَنَةً وَاحِدَةً لَمْ یُنَاظَرُوا(حسن موثق).

راوی: از خانه خدا نزد امام محمد باقر علیه السلام اسم بردم، پس حضرت فرمودند: اگر یک سال آن را تعطیل کنند مهلت داده نمی شوند.

3- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ ص یَقُولُ لِوُلْدِهِ یَا بَنِیَّ انْظُرُوا بَیْتَ رَبِّکُمْ فَلَا یَخْلُوَنَّ مِنْکُمْ فَلَا تُنَاظَرُوا(صحیح).

امام صادق علیه السلام: علی علیه السلام به فرزندانش می فرمودند: ای فرزندانم! مراقب خانه پروردگارتان باشید که هرگز از شما خالی نشود که [اگر چنین شود] مهلت داده نمی شوید.

پی نوشت: ناظر یناظره مناظرهْ نظاره :[در اینجا] امهال، مهلت دادن.

به مناسبت ولادت امام هادی علیه السلام

«امام هادی(ع) در وادی ولایت یک کشتی به نام زیارت جامعه انداختند و می گویند که با این کشتی سیر کنید؛ ناخدایش هم خود امام هادی(ع) است. البته همه این، تشبیهی بیش نیست! لذا کسی خیال نکند زیارت جامعه کبیره را می خوانیم و خودمان می رویم! این مثل کسی است که می‌گوید «حَسْبُنَا کِتَابُ اللَّه‏»؛ ما قرآن را می خوانیم و دیگر پیغمبر می خواهیم چه کنیم؟! این شخص نمی‌داند که همه قرآن دست پیغمبر است و ایشان باید دستگیری کند والا کسی به قرآن نمی‌رسد.

جامعه کبیره دست امام هادی(ع) است و سیر در وادی ولایت با زیارت جامعه کبیره، سیر به شفاعت امام هادی(ع) است. حضرت، شفاعت اولیه‌ای که کردند این است که این باب را باز کردند. مثل اینکه استاد به شاگردش می‌گوید این ذکرها را بگویید تا ببیند چه کار می کند تا به همان اندازه دستگیری کند؛ امام هادی(ع) این زیارت را گفتند و ابواب معرفت با زیارت جامعه کبیره به روی ما باز شد؛ این خیلی گشایش است و خیلی شفاعت مهمی است و حضرت شفاعت کردند و به شفاعت ایشان سیر در وادی ولایت با زیارت جامعه کبیره ممکن شده است و این سیر به انجام هم نمی‌رسد الا با شفاعت خود امام(ع). کسی خیال کند اگر سرمان را زیر بیاندازیم، زیارت‌جامعه‌خوان می شویم، اشتباه فکر کرده است!

این زیارت شریفه، در سلام‌هایش یک نوع خضوع و خشوع و قرب است و در لعن‌هایش یک نوع تبری و جدا شدن از ولایت باطل با شفاعت امام هادی(ع) است تا به تبری و تولی کامل برسد... لذا در پایان زیارت جامعه کبیره چنین آمده است: «أَنْ تُدْخِلَنِی فِی جُمْلَةِ الْعَارِفِینَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِمْ وَ فِی زُمْرَةِ الْمَرْحُومِینَ بِشَفَاعَتِهِم‏». اگر کسی این سیر را کرد به اذن خدای متعال به مقام معرفت می‌رسد و رحمت خاص الهی که رحمت رحیمیه است به شفاعت امام(ع) شامل انسان می‌شود و انسان به مقامات معرفتی که در زیارت قرار داده شده می‌رسد«.

استادسیدمحمّدمهدی میرباقری، ۹۴/۲/۲

🆔@ostadmirbaqeri

صلوات خاصه امام هادی علیه‌السلام

زاد المعاد(علامه مجسی:۱۱۱۰)

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَصِیِّ الْأَوْصِیَاءِ وَ إِمَامِ الْأَتْقِیَاءِ وَ خَلَفِ‏ أَئِمَّةِ الدِّینِ‏ وَ الْحُجَّةِ عَلَى‏ الْخَلَائِقِ‏ أَجْمَعِینَ‏ اللَّهُمَّ کَمَا جَعَلْتَهُ نُوراً یَسْتَضِی‏ءُ بِهِ الْمُؤْمِنُونَ فَبَشَّرَ بِالْجَزِیلِ مِنْ ثَوَابِکَ وَ أَنْذَرَ بِالْأَلِیمِ مِنْ عِقَابِکَ وَ حَذَّرَ بَأْسَکَ وَ ذَکَّرَ بِآیَاتِکَ وَ أَحَلَّ حَلَالَکَ وَ حَرَّمَ حَرَامَکَ وَ بَیَّنَ شَرَائِعَکَ وَ فَرَائِضَکَ وَ حَضَّ عَلَى عِبَادَتِکَ وَ أَمَرَ بِطَاعَتِکَ وَ نَهَى عَنْ مَعْصِیَتِکَ فَصَلِّ عَلَیْهِ أَفْضَلَ مَا صَلَّیْتَ عَلَى أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیَائِکَ وَ ذُرِّیَّةِ أَنْبِیَائِکَ یَا إِلَهَ العالمین.

ولادت امام هادی(محمد بن علی) مبارک. ۱۵ ذی الحجه

 

ابن الذبیحین؛ فرزند دو قربانی

در حدیث معتبرى که از پیامبر گرامى اسلام نقل شده می خوانیم:

انا ابن الذبیحین:

" من فرزند دو ذبیحم" و منظور از دو ذبیح یکى پدرش عبد اللَّه است که عبد المطلب جد پیامبر (ص) نذر کرده بود او را براى خدا قربانى کند سپس یکصد شتر به فرمان خدا فداء او قرار داد و داستانش مشهور است(1)، و دیگری اسماعیل بود، زیرا مسلم است که پیامبر اسلام(ص) از فرزندان اسماعیل است، نه اسحاق.

در دعائى که از على علیه السلام از پیامبر گرامى ص نقل شده مى‏خوانیم: یا من فدا اسماعیل مِن الذبح:" اى کسى که فدایى براى ذبح اسماعیل قرار دادى".

در احادیثى که از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل شده می خوانیم:" هنگامى که سؤال کردند" ذبیح" که بود فرمودند:" اسماعیل".

در حدیثى که از امام على بن موسى الرضا علیهما السلام نقل شده نیز می ‏خوانیم:

لو علم اللَّه عز و جل شیئا اکرمَ من الضَّان لَفدى به اسماعیلَ: اگر خداوند حیوانى بهتر از گوسفند می شناخت، آن را فدیه اسماعیل قرار می داد"(تفسیر نمونه، ج‏19، ص: 120)."(تفسیر نمونه، ج‏19، ص: 120).

زیارت ناحیه مقدسه: السلام علی اسماعیل الذی فداه الله بذبح عظیم من جنته(بحار الانوار، ج98،ص234): سلام بر اسماعیل که خداوند، قربانی عظیمی از بهشتش فدایش کرد.

معناشناسی ذبح

مجمع البحرین؛ ج‌2، ص349(فخر الدین طریحی):

قوله تعالى: وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ [صافات: 107] الفداء: جَعل الشی‌ء مکانَ الشی‌ء لدفع الضرر عنه، قیل وصف بالعظیم لضخامة جثته. و الذبح بالکسر: ما یُذبح من الحیوان، أو معناه أنا جعلنا الذبح بدلا عنه کالأسیر یُفدى:

فداکردن یعنی چیزی را جایگزین چیزی کردن برای دفع ضرر از آن؛ بلاگردان کردن، و ذبح به کسر ذال یعنی آنچه ذبح میشود.

وَ فِی الْحَدِیثَ" یَعْنِی بِکَبْشٍ أَمْلَحَ یَمْشِی فِی سَوَادٍ وَ یَأْکُلُ فِی سَوَادٍ وَ یَبُولُ فِی سَوَادٍ قَرَنَ فَحْلٍ"[و الأملح ما خالط سواده بیاض] وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ" الذَّبْحِ الْعَظِیمِ الْحُسَیْنِ ع":

مراد از ذبح عظیم، قوچی سیاه و سفید است و در حدیث دیگری هست که مراد امام حسین است.

و اختلف فی الذبیح فقیل هو إسحاق، و الأظهر من الروایة أنه إسماعیل، و یعضده‌ قَوْلِهِ (ص)" أَنَا ابْنُ الذَّبِیحَیْنِ" و قوله تعالى بعد إیراد قصة الذبح: وَ بَشَّرْناهُ بِإِسْحاقَ.:

در اینکه ذبیح(کسی که بنا بود قربانی شود)کیست اختلاف شده است و ظاهرتر بر طبق روایت اسماعیل است و سخن پیامبر که "من فرزند دو ذبیح ام" و کلام خدا بعد از قصه ذبح که "ما به ابراهیم، اسحاق را بشارت دادیم" موید آن است.

وَ فِی حَدِیثٍ الصَّادِقِ (ع)" کَانَ الذَّبِیحُ إِسْمَاعِیلَ لَکِنَّ إِسْحَاقَ لَمَّا وُلِدَ تَمَنَّى أَنْ یَکُونَ هُوَ الذَّبِیحِ لِیَنَالَ دَرَجَةٍ إِسْمَاعِیلَ فَسَمَّاهُ اللَّهِ ذَبِیحاً بَیْنَ الْمَلَائِکَةُ لِتَمَنِّیهِ لِذَلِکَ":

امام صادق علیه السلام：ذبیح، اسماعیل بود لکن وقتی اسحاق متولد شد آرزو کرد که او ذبیح[= قربانی] بشود تا به درجه اسماعیل برسد و لذا خداوند به خاطر این آرزویش او را در بین فرشتگان، ذبیح نامید.

ذبح عظیم؛ قربانی باعظمت

وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیم(صافّات:107)

علامه طباطبایی: قوله تعالى: «وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ» أی و فدینا ابنَه بذبح عظیم و کان کبشاً أتى به جبرئیلُ من عند الله سبحانه فداءً على ما فی الأخبار، و المرادُ بعظمة الذبح عظمةُ شأنه بکونه من عند الله سبحانه و هو الذی فَدَى به الذبیحَ(المیزان، ج17، ص153).

وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ" یعنى ذبح عظیمی فدای فرزند ابراهیم کردیم که طبق اخبار عبارت بود از قوچى که جبرئیل از ناحیه خداوند متعال آورد. و مراد از عظمت ذبح، عظمت شان آن است؛ چرا که از طرف خداوند سبحان بود و خداوند آن را فدای ذبیح یعنی اسماعیل کرد.

آیت الله مکارم شیرازی : ... اما براى اینکه برنامه ابراهیم ناتمام نماند، و در پیشگاه خدا قربانى کرده باشد و آرزوى ابراهیم برآورده شود، خداوند قوچى بزرگ فرستاد تا به جاى فرزند قربانى کند و سنتى براى آیندگان در مراسم" حج" و سرزمین" منى" از خود بگذارد، چنان که قرآن می گوید:" ما ذبح عظیمى را فداى او کردیم" (وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ).

در اینکه عظمت این ذبح از چه نظر بوده از نظر جسمانى و ظاهرى؟ و یا از جهت اینکه فداى فرزند ابراهیم شد؟ و یا از نظر اینکه براى خدا و در راه خدا بود؟ و یا از این نظر که این قربانى از سوى خدا براى ابراهیم فرستاده شد؟ مفسران گفتگوهاى فراوانى دارند، ولى هیچ مانعى ندارد که تمام این جهات در ذبح عظیم جمع، و از دیدگاههاى مختلف داراى عظمت باشد.

یکى از نشانه‏ هاى عظمت این ذبح آن است که با گذشت زمان سال به سال وسعت بیشترى یافته، و الان در هر سال بیش از یک میلیون به یاد آن ذبح عظیم ذبح می ‏کنند و خاطره ‏اش را زنده نگه می ‏دارد." فدینا" از ماده" فدا" در اصل به معنى قرار دادن چیزى به عنوان بلاگردان و دفع ضرر از شخص یا چیز دیگر است، لذا مالى را که براى آزاد کردن اسیر می دهند" فدیه" می‏گویند، و نیز کفاره ‏اى را که بعضى از بیماران بجاى روزه می‏دهند به این نام نامیده می ‏شود. در اینکه این قوچ بزرگ چگونه به ابراهیم ع داده شد بسیارى معتقدند جبرئیل آورد، بعضى نیز گفته ‏اند از دامنه کوه‏ هاى" منى" سرازیر شد، هر چه بود به فرمان خدا و به اراده او بود( تفسیر نمونه، ج‏19، ص: 117).

ثواب زیارت حضرت فاطمه در قم؛ به مناسبت سالروز ولادت ایشان

کامل الزیارات؛ ص324(ابن قولِوَیه قمی: 367)

1 حَدَّثَنِی عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ بْنِ مُوسَى بْنِ بَابَوَیْهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعدٍ عَنْ أَبِی الحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ زِیَارَةِ فَاطِمَةَ بِنْتِ مُوسَى ع قَالَ مَنْ زَارَهَا فَلَهُ الجَنَّةُ‌.

امام رضا علیه السلام:  هر کس ایشان(حضرت فاطمه معصومه) را زیارت کند، بهشت برای او است.

2 حَدَّثَنِی أَبِی وَ أَخِی وَ الجَمَاعَةُ عَنْ أَحمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ وَ غَیْرِهِ عَنِ الْعمرَکِیِّ بْنِ عَلِیٍّ الْبُوفَکِیِّ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنِ ابْنِ الرِّضَا ع قَالَ مَنْ زَارَ قَبرَ عَمَّتِی بِقُمَّ فَلَهُ الجَنَّةُ‌.

امام جواد علیه السلام: هر کس قبر عمه ام در قم را زیارت کند بهشت از آن او است.