عقل؛ معیار امر و نهی و مناط صحت اصل تکلیف و ثواب و عقاب(2)
من لا یحضره الفقیه؛ ج4، ص352(شیخ صدوق: 381):
رَوَى حَمَّادُ بْنُ عَمرٍو وَ أَنَسُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ- عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع- عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ لَهُ:
.... یَا عَلِیُّ العَقْلُ مَا اکْتُسِبَتْ بِهِ الجَنَّةُ وَ طُلِبَ بِهِ رِضَا الرَّحمَنِ یَا عَلِیُّ إِنَّ أَوَّلَ خَلْقٍ خَلَقَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ العَقْلُ فَقَالَ لَهُ أَقْبِلْ فَأَقبَلَ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَدْبِرْ فَأَدبَرَ فَقَالَ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی مَا خَلَقْتُ خَلْقاً هُوَ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنکَ بِکَ آخُذُ وَ بِکَ أُعْطِی وَ بِکَ أُثِیبُ وَ بِکَ أُعَاقِبُ...:
ای علی! عقل آن است که بهشت به وسیله آن بدست آید و با آن رضایت خداوند دنبال شود. ای علی! اولین مخلوق خداوند عز و جل، عقل است. خداوند به عقل فرمود: جلو بیا پس جلو آمد و گفت عقب برو پس عقب رفت، سپس فرمود: به عزت و جلالم سوگند مخلوقی محبوب تر از تو در نزد خود نیافریده ام؛ ملاک گرفتن و دادن و ثواب و عقاب تویی.
