استفتاء از آیت الله فاضل لنکرانی در مورد جنین

در استفتائی که از حضرت آیت الله فاضل لنکرانی(ره) در باره جنین و مراحل آن و دیه هر مرحله سوال شد، ایشان چنین پاسخ دادند: «ظاهر این است که جنین از وقتى که در رحم قرار می‌گیرد، به مدت 40 روز نطفه است. و دیه اسقاط آن در این مدت 20 مثقال شرعى طلاى سکه‌دار است که هر مثقال، هیجده نخود می‌باشد(دو صدم دیه؛ بیست هزارم دینار)، پس از آن 40 روز علقه؛ یعنى خون بسته شده است و دیه آن 40 مثقال(چهار صدم دیه) است، بعد از آن 40 روز مضغه؛ یعنى پاره گوشتى است، که دیه آن 60 مثقال(شش صدم دیه) است، (که مجموع چهار ماه می‌شود) پس از آن به صورت استخوان می‌شود و دیه آن 80 مثقال(هشت صدم دیه) است. بعد گوشت روییده و صورت‌بندى می‌شود، و دیه آن 100 مثقال(ده صدم دیه) است [ و بعد از دمیده شدن روح دیه کامل دارد]».

پی نوشت:

دیه شرعی: 100 شتر یا 200 گاو یا 1000 گوسفند یا 1000 دینار(1000 مثقال طلای مسکوک) است و حق انتخاب با پرداخت کننده است. امروزه معادل یکی از موارد مذکور که مناسبتر به حال پرداخت کننده است به ریال در قانون مشخص می شود.

- آنچه در استفتای بالا آمده، در قانون مجازات هم در نظر گرفته شده است.

- دیه، مطابق طبقات ارث به ورثه می رسد اما شخص قاتل از آن ارث نمی برد.

توضیحی در مورد مراحل جنین و نظر برخی بزرگان

جنین چندین مرحله دارد که در آیه 5 سوره حج و آیات 12 تا 14 سوره مومنون به آن اشاره شده است: نطفه، مُضغه، علقه، عِظام و روییدن گوشت و در آخر دمیده شدن روح. در مورد مدت سه مرحله نخست دو دسته روایت وجود دارد: الف: هر کدام 40 شب یا روز طول می کشد، ب: هر کدام 30 روز یا شب طول می کشد و 30 روز هم مربوط به مرحله دارای خلقت و بدون آن است(احتمالا منظور عظام و روییدن گوشت باشد). به هر تقدیر طبق هر دو طایفه از روایات، مدت زمان قبل از دمیده شدن روح که دعا برای جنسیت جنین نیز امکان دارد 4 ماه تمام است که بعد از آن در جنین، روح دمیده می شود.

باید دقت داشت که از بین بردن جنین در هر مرحله جنایت و قتل نفس است که حسب مورد دیه نیز دارد.

● مرحوم حر عاملی: میتوان اختلاف مقدار[ مراحل جنین] را بر اختلاف احوال جنین ها، حمل کرد؛ چرا که مدت حمل بین شش تا نه ماه است و الله اعلم(وسائل الشیعة، ج‌7، ص142).

● آیت الله خویی: روایت سی روز مخالف ظاهر قرآن است و همان چهل روز معتبر است ولی به هر حال باز هم در دیه به قدر متیقن بسنده میشود و باید دست از روایت معتبر بزنطی که مخالف با ظاهر قرآن است برداشت و علمش را به اهلش واگذاشت(محاضرات فی المواریث، ص: 223) و همین قول مشهور است.

دعا برای جنسیت جنین و مدت هر یک از مراحل آن(2)

وسائل الشیعة؛ ج‌7، ص: 140(حر عاملی:1104)

- عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعفَرٍ الْحِمیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسنَادِ عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصرٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ أَنْ یَدْعُوَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ- لِامرَأَةٍ مِنْ أَهْلِنَا بِهَا حَمْلٌ فَقَالَ: قَالَ أَبُو جَعفَرٍ علیه السلام الدُّعَاءُ مَا لَمْ تَمْضِ أَربَعَةُ أَشْهُرٍ، فَقُلْتُ لَهُ إِنَّمَا لَهَا أَقَلُّ مِنْ هَذَا فَدَعَا لَهَا- ثُمَّ قَالَ إِنَّ النُّطْفَةَ تَکُونُ فِی الرَّحِمِ ثَلَاثِینَ یَوماً- وَ تَکُونُ عَلَقَةً ثَلَاثِینَ یَوْماً- وَ تَکُونُ مُضغَةً ثَلَاثِینَ یَوماً- وَ تَکُونُ مُخَلَّقَةً وَ غَیرَ مُخَلَّقَةٍ ثَلَاثِینَ یَوماً- فَإِذَا تَمَّتِ الْأَربَعَةُ أَشْهُرٍ- بَعَثَ اللَّهُ إِلَیْهَا مَلَکَیْنِ خَلَّاقَیْنِ یُصَوِّرَانِهِ- وَ یَکْتُبَانِ رِزقَهُ وَ أَجَلَهُ وَ شَقِیّاً أَوْ سَعِیداً:

 ابونصر بزنطی میگوید از امام رضا علیه السلام درخواست کردم از خداوند عزّ و جلّ  برای [جنسیت نوزاد] زن بارداری از فامیلمان دعا کند، پس فرمودند: نطفه سی روز در رحم میماند و سی روز علقه است و سی روز مُضغه و سی روز دارای خلقت و بدون آن است و وقتی چهار ماه تمام شد خداوند دو فرشته خلّاق [ = آفریننده ] میفرستد و او را صورت دهی میکنند و روزی  و اجل و شقی یا سعید بودنش را مینویسند.

- وَ عَنِ الحَسَنِ بْنِ الجَهْمِ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا ع یَجُوزُ أَنْ یَدْعُوَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ- فَیُحَوِّلَ الْأُنثَى ذَکَراً وَ الذَّکَرَ أُنْثى- فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ یَفعَلُ مَا یَشَاءُ:

حسن بن جهم به امام رضا علیه السلام عرض می کند آیا جایز است که از خداوند بخواهد که دختر را پسر و پسر را دختر قرار دهد؟ حضرت فرمودند: خداوند آنچه بخواهد انجام می دهد.

دعا برای جنسیت جنین و مدت هر یک از مراحل آن(1)

وسائل الشیعة؛ ج‌7، ص: 140(حر عاملی:1104)

- مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ‌ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسمَاعِیلَ أَوْ غَیْرِهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الحَسَنِ ع الرَّجُلُ یَدْعُو لِلْحُبلَى [= حامل] أَنْ یَجعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا فِی بَطْنِهَا ذَکَراً سَوِیّاً فقال یَدْعُو مَا بَینَهُ وَ بَینَ أَربَعَةِ أَشْهُرٍ ٍ فَإِنَّهُ أَربَعِینَ لَیلَةً نُطفَةٌ وَ أَربَعِینَ لَیلَةً عَلَقَةٌ وَ أَربَعِینَ لَیلَةً مُضغَةٌ فَذَلِکَ تَمَامُ أَربَعَةِ أَشْهُرٍ- ثُمَّ یَبعَثُ اللَّهُ مَلَکَیْنِ خَلَّاقَیْنِ فَیَقُولَانِ- یَا رَبِّ مَا تَخْلُقُ ذَکَراً أَوْ أُنثَى- شَقِیّاً أَوْ سَعِیداً..... :

به امام کاظم علیه السلام گفتم: آیا انسان میتواند برای زن باردار دعا کند که خداوند عزّ و جلّ آنچه در رحمش میباشد پسری سالم قراردهد؟ حضرت فرمودند: تا چهار ماهگی میتواند دعا کند؛ زیرا چهل شب نطفه است و چهل شب عَلقه و چهل شب مُضغه و هر یک از این سه مرحله چهار ماه کامل زمان میبرد سپس خداوند دو فرشته خلّاق میفرستد و میگویند: پروردگارا چه بیافرینیم؟ پسر یا دختر؟ شقی یا سعید؟.....

دفن مخفیانه حضرت فاطمه سلام الله علیها

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌1، ص: 458

امام حسین علیه السلام: وقتی که فاطمه، قبض روح شد امیر المومنین ایشان را مخفیانه دفن کردند و بر سر قبرش خاک ریختند سپس رو کردند به سمت رسول خدا و فرمودند: السلام علیک یا رسول الله...

حضرت فاطمه؛ صدیقه شهیده

مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول؛ ج‌5، ص: 315

2. مُحَمَّدُ بْنُ یَحیَى عَنِ العَمرَکِیِّ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعفَرٍ عَنْ أَخِیهِ أَبِی الحَسَنِ ع قَالَ: إِنَّ فَاطِمَةَ صِدِّیقَةٌ شَهِیدَةٌ‌ (الحدیث الثانی صحیح):

امام موسی کاظم علیه السلام: [حضرت] فاطمه، صِدّیقه شهیده است.

علامه مجلسی: صدیقه بر وزن فِعّیله برای مبالغه در صدق و تصدیق است؛ یعنی ایشان آورده های پیامبر را بسیار تصدیق میکرد و در تمام گفتار هایش صادق بود و اعمالش حرفهایش را تصدیق میکرد و این همان معنای عصمت است و شکی در عصمت ایشان نیست؛ چرا که به اجماع شیعه و سنی و روایات متواتر  دو طرف، جزو کسانی است که آیه تطهیر در موردشان نازل شده است.

سه نقل دیگر در مورد مدت حیات حضرت فاطمه بعد از پیامبر

سه نقل دیگر وجود دارد که مدت حیات حضرت فاطمه بعد از پیامبر را 4 ماه- 3 ماه – 95 روز بیان می دارد.

إعلام الوری طبرسی ص147-148:

1. وَ رُوِیَ عَنْ جَابِرِ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: سُئِلَ البَاقِرُ ع کَمْ عَاشَتْ فَاطِمَةُ ع بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ أَربَعَةَ أَشْهُرٍ وَ تُوُفِّیَتْ وَ لَهَا ثَلَاثٌ وَ عِشْرُونَ سَنَةً

شهادت حضرت فاطمه؛ روایت 75 روز

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌1، ص457 و 458

10- عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ وَ سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ جَمِیعاً عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَخِیهِ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ حَبِیبٍ السِّجِسْتَانِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ وُلِدَتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ ص- بَعدَ مَبعَثِ رَسُولِ اللَّهِ بِخَمْسِ سِنِینَ وَ تُوُفِّیَتْ وَ لَهَا ثَمَانَ عَشرَةَ سَنَةً وَ خَمسَةٌ وَ سَبْعُونَ یَوماً.(حسن).

یک توضیح: مبعث یعنی برانگیخته شدن حضرت محمد(ص) به پیامبری، در 40 سالگی حضرت در مکه بود که ایشان به مدت 13 سال در مکه به رسالت مشغول بودند و بعد از مهاجرت به مدینه که مبدا تاریخ هجری قمری  شد 10 سال هم در این شهر به رسالت پرداختند و در سال 11 هجری قمری(28 صفر) شهید شدند و لذا طبق حدیث بالا 8 سال از عمر مبارک حضرت زهرا قبل از شروع تاریخ قمری و 10 سال و سه-چهار ماه در آغاز تاریخ قمری بود.

امام محمد باقر علیه السلام: فاطمه، دختر محمد، 5 سال بعد از مبعث رسول خدا متولد شد و هنگام وفات 18 سال و 75 روز داشت.

1- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ فَاطِمَةَ ع مَکَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص خَمسَةً وَ سَبْعِینَ یَوْماً وَ کَانَ دَخَلَهَا حُزْنٌ شَدِیدٌ عَلَى أَبِیهَا وَ کَانَ یَأْتِیهَا جَبرَئِیلُ ع فَیُحْسِنُ عَزَاءَهَا عَلَى أَبِیهَا وَ یُطَیِّبُ نَفسَهَا وَ یُخْبِرُهَا عَنْ أَبِیهَا وَ مَکَانِهِ وَ یُخْبِرُهَا بِمَا یَکُونُ بَعدَهَا فِی ذُرِّیَّتِهَا وَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَکْتُبُ ذَلِکَ [ فهذا مصحف فاطمة](صحیح).

امام صادق علیه السلام: فاطمه بعد از رسول خدا، 75 روز در دنیا ماند و به خاطر پیامبر، اندوه شدیدی بر او وارد شد و جبرئیل پیوسته نزد ایشان می آمد و به خاطر پدرش به وی تسلیت می گفت[عزاء=صبر] و به ایشان آرامش می داد و از پدرش و جایگاهش به وی خبر می داد و از آنچه در آینده در مورد نسلش پیش می آید آگاهش می کرد و علی علیه السلام آن را می نوشت[ که به آن مصحف فاطمه می گویند].

مؤمنین آخر الزمان

 أَعجَبُ النَّاسِ إِیمَاناً وَ أَعظَمُهُمْ یَقِیناً قَوْمٌ یَکُونُونَ فِی آخِرِ الزَّمَانِ لَمْ یَلحَقُوا النَّبِیَّ وَ حُجِبَ عَنْهُمُ الْحُجَّةُ فَآمَنُوا بِسَوَادٍ عَلَى بَیَاض‏.

از امام صادق علیه السلام از حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:

شگفت انگیز ترین مردم از جهت ایمان و عظیم ترین آنها از نظر یقین مردمی هستند که در آخرالزّمان خواهند بود چون پیامبر را ندیده اند و از امام نیز در پرده غیبت است، اما به نوشته هایی روی کاغذ ایمان می آورند!

📗 کمال الدین ج١ باب ٢٥ ح٨  و من لا یحضره الفقیه مثله.  

خدمت به خداوند در زمین و بارزترین مصداقش؛ اطاعت و نماز

از امام صادق (ع) نقل شده که اگر خداوند سبحان بخواهد برکتی به انسان مرحمت کند آن را در بهترین حال عطا می‌فرماید و بهترین حالت در محراب بودن و در جنگ با دشمن درونی بودن است. به عنوان مثال خدای سبحان اگر به زکریا، یحیی را مرحمت کرده در حالت عبادت این بشارت به او داده شده است. آن حضرت فرمود: «إنَّ طَاعَهُ الله خِدمَتُه فِی الأرضِ فَلَیس شَیءٌ مِن خِدمِته یَعدِلُ الصَّلاةَ فمِن ثَمَّ فَنَادَتْهُ‌ المَلاَئِکَةُ وَ هُوَ قَائِمٌ‌ یُصَلِّی‌ فِی‌ الْمِحرَاب»(1)؛ طاعت خداوند آن است که انسان در زمین، خداوند را خدمت کند و هیچ خدمتی به او معادل نماز نیست. به همین دلیل در حال عبادت به حضرت زکریا بشارت داده شده است. یحیی (ع) در راه دین شهید شد و ما او را به عنوان یحیای زاهد و شهید می‌شناسیم و اگر کسی این دو توفیق را داشت که در راه دین، با سلاح‌، فداکاری کند در کنار این سلاح‌گیری، معرفت که سلاح عقل است، لازم است

(درس اخلاق آیت‌الله جوادی آملی؛ برکت نماز حضرت زکریا)

پی نوشت:

1. آیه39 سوره آل عمران؛ من لا یحضره الفقیه، شیخ صدووق، ج‌1، ص208

2. محراب: محراب بر وزن مِفعال و اسم آلت می باشد به معنای ابزار جنگ و خلع سلاح. در واقع عنوان محراب بر نماز که ابزار مبارزه با شیطان و نفس اماره است اطلاق می شود اما از جهت تسمیه محلّ به اسم حالّ به مکان نماز، اطلاق شده است(اصل حرب: سلب و گرفتن).