اهمیت غسل روز جمعه در وصیت پیامبر(ص) به امیر المومنین(ع)

جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، ص366(سید بن طاووس: 664)

 فَمِنَ الرِّوَایَاتِ فِی فَضْلِ غُسْلِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ زِیَادَةً عَلَى مَا قَدَّمنَاهُ مَا نَقَلنَاهُ عَنْ خَطِّ أَبِی الفَرَجِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ قَالَ عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْجُنْدِیِّ قَالَ حَدَّثَنَا عُثمَانُ بْنُ أَحمَدَ بْنِ السِّمَاکِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو نَصرٍ السَّمَرقَنْدِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا حُسَیْنُ بْنُ حُمَیدٍ بِمِصرَ قَالَ حَدَّثَنَا زُهَیْرُ بْنُ عَبَّادٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبَّادٍ عَنْ أَبِی البَختَرِیِّ عَنْ جَعفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ ع عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ لِعَلِیٍّ فِی وَصِیَّتِهِ لَهُ:

‏ یَا عَلِیُ‏ عَلَى النَّاسِ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ سَبعَةِ أَیَّامٍ الْغُسْلُ فَاغتَسِلْ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ وَ لَوْ أَنَّکَ تَشتَرِی المَاءَ بِقُوتِ یَوْمِکَ وَ تَطْوِیهِ فَإِنَّهُ لَیسَ شَیْ‏ءٌ مِنَ التَّطَوُّعِ أَعظَمَ مِنْهُ.

پیامبر(ص): ای علی! مردم باید در یک روز از هفته غسل کنند، بنابر این در هر جمعه غسل کن هرچند آب[غسل] را با قوت روزت بخری و گرسنه بمانی؛ چرا که هیچ عمل داوطلبانه ای بزرگ تر از آن وجود ندارد.

پی نوشت:

1. این روایت به خاطر وجود ابوالبَختری وهب بن وهب در سلسله روایت، ضعیف است.

2. و الطَوَى: الجوع، یقال: طَوِیَ بالکسر یَطوَى طَوَىً فهو طاوٍ و طیان أی خالی البطن جائعٌ لم یأکل.( مجمع البحرین؛ ج‌1، ص: 279).

معناشناسی کبر(3)

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‌2، ص311(کلینی:329)‌

- عِدَّةٌ مِنْ أَصحَابِنَا عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ عَبْدِ الْأَعلَى عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَا الْکِبْرُ فَقَالَ أَعظَمُ الْکِبْرِ أَنْ تَسفَهَ الحَقَّ وَ تَغْمِصَ النَّاسَ قُلْتُ وَ مَا سَفَهُ الحَقِّ قَالَ یَجهَلُ الحَقَّ وَ یَطْعُنُ عَلَى أَهْلِهِ.

راوی: به امام صادق علیه السلام گفتم: کبر چیست؟ حضرت فرمودند: بزرگترین کبر، «سبک و سخیف شمردن حق» و «تحقیر و طعنه زدن به مردم» است.

- عَنْهُ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّنِی آکُلُ الطَّعَامَ الطَّیِّبَ وَ أَشَمُّ الرِّیحَ الطَّیِّبَةَ وَ أَرکَبُ الدَّابَّةَ الْفارِهَةَ وَ یَتبَعُنِی الْغُلَامُ فَتَرَى فِی هَذَا شَیْئاً مِنَ التَّجَبُّرِ فَلَا أَفعَلَهُ فَأَطرَقَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع ثُمَّ قَالَ إِنَّمَا الجَبَّارُ المَلْعُونُ مَنْ غَمَصَ النَّاسَ وَ جَهِلَ الحَقَّ قَالَ عُمَرُ فَقُلْتُ أَمَّا الحَقُّ فَلَا أَجهَلُهُ وَ الغَمْصُ لَا أَدْرِی مَا هُوَ قَالَ مَنْ حَقَّرَ النَّاسَ وَ تَجَبَّرَ عَلَیْهِمْ فَذَلِکَ الجَبَّارُ.

راوی: به امام صادق علیه السلام گفتم من غذای خوشمزه می خورم و بوی خوش استشمام می کنم و اسب چالاک و تند سوار می شوم و غلامم به دنبالم حرکت می کند، آیا این تجبر و تکبر است تا دیگر انجامشان ندهم؟ حضرت سرشان را پایین انداختند سپس فرمودند: جبارِ ملعون کسی است که مردم را هیچ بداند و حق را سبک و سخیف بشمرد. سوال کننده منظور حضرت [از غَمص مردم] را می پرسد، در جواب می فرمایند: کسی که مردم را تحقیر کند و در برابر آنها تکبر و قدرت نمایی کند که چنین شخصی جبار است.

واژه شناسی:

معناشناسی کبر(2)

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‌2، ص309(کلینی:329)‌

- عَلِیُّ بْنُ إِبرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: لَا یَدْخُلُ الجَنَّةَ مَنْ کَانَ فِی قَلْبِهِ مِثقَالُ حَبَّةٍ مِنْ خَردَلٍ مِنَ الْکِبْرِ قَالَ فَاستَرجَعْتُ فَقَالَ مَا لَکَ تَستَرْجِعُ قُلْتُ لِمَا سَمِعْتُ مِنکَ فَقَالَ لَیسَ حَیْثُ تَذهَبُ إِنَّمَا أَعْنِی الْجُحُودَ إِنَّمَا هُوَ الْجُحُودُ(صحیح).

امام محمدباقر یا امام صادق علیهما السلام: کسی که به اندازه خَردلی در قلبش کبر داشته باشد وارد بهشت نمی شود. راوی می گوید: "انا لله و الیه راجعون" گفتم! حضرت پرسید چرا اینگونه گفتی؟ جواب دادم: به خاطر آنچه از شما شنیدم. حضرت فرمودند: آنطور که گمان کردی نیست، منظورم از کبر، جُحود [ = انکار حق] است.

استرجاع: یعنی گفتن آیه انا لله و انا الیه راجعون هنگام مصیبت یا احساس هلاکت.

 

معناشناسی کبر(1)

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‌2، ص309(کلینی:329)‌

- عَلِیُّ بْنُ إِبرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ حُکَیمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَدنَى الْإِلحَادِ فَقَالَ إِنَّ الْکِبرَ أَدنَاهُ.

امام صادق علیه السلام: کمترین الحاد، کبر است.

- عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُروَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالا لَا یَدْخُلُ الجَنَّةَ مَنْ فِی قَلْبِهِ مِثقَالُ ذَرَّةٍ مِنْ کِبرٍ.

امام محمدباقر یا امام صادق علیهما السلام: کسی که به اندازه ذره ای در قلبش کبر داشته باشد وارد بهشت نمی شود.

ملاصالح مازندرانی: الحاد، انحراف از حق است و مراد از آن نفی خداوند[ = آتئیسم، خدا ناباوری] یا شریک قائل شدن برای او یا اعم از این دو است. کبر یعنی بزرگی و آن عبارت است از یک هیئت نفسانی که از خودبزرگی بینی انسان نسبت به دیگران ناشی می شود. نقطه مقابل کبر، تواضع است.

آداب وقت خواب

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‌2، ص536(کلینی: 329)

- مُحَمَّدُ بْنُ یَحیَى عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ جَمِیعاً عَنِ القَاسِمِ بْنِ عُروَةَ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَسْبِیحُ فَاطِمَةَ الزَّهرَاءِ ع إِذَا أَخَذتَ مَضجَعَکَ فَکَبِّرِ اللَّهَ أَربَعاً وَ ثَلَاثِینَ وَ احمَدْهُ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ وَ سَبِّحْهُ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ وَ تَقرَأُ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ عَشرَ آیَاتٍ مِنْ أَوَّلِ الصَّافَّاتِ وَ عَشراً مِنْ آخِرِهَا.

امام صادق علیه السلام: موقع خواب، تسبیح حضرت فاطمه زهرا بگو(34 بار الله اکبر، 33 بار الحمد لله و 33 بار سبحان الله) و آیت الکرسی و معوِّذتین و ده آیه از اول سوره صافات و ده آیه از آخر آن بخوان.

مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول؛ ج‌12، ص296:

إن هذه الروایة دلت بحسب الترتیب الذکرى على تقدیم التحمید على التسبیح فی تسبیح فاطمة الزهراء علیها السلام عند النوم، و صحیحة محمد بن عذافر الواردة فیه على الإطلاق صریحة فی ذلک، و کذا روایة أبی بصیر عن الصادق علیه السلام و إن کانت ضعیفة على المشهور، فلذلک ذهب أکثر الأصحاب إلى أن التحمید مقدم على التسبیح مطلقا.

الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‌2، ص626:

عِدَّةٌ مِنْ أَصحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ إِسمَاعِیلَ بْنِ مِهرَانَ عَنْ صَفوَانَ بْنِ یَحیَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ قَرَأَ إِذَا أَوَى إِلَى فِرَاشِهِ- قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ وَ قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ الشِّرْکِ.

امام صادق علیه السلام: هر کس موقع رفتن به رختخواب قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ وَ قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ بخواند، خداوند عز و جل برای او برائت از شرک را می نویسد.

مدفن و مزار حضرت زینب علیها السلام

حاجی تاج، واعظ معروف که منبرهای عجیبی در ایران می‌رفت، در زمان خود او از او نقل کردند: در زینبیه [مصر] اقامت نموده و منزل کرده بودم، گفتم: خوب است در حرم بمانیم؛ کلیددار حرم را دیدم و کلید را از او گرفتم و شب را در حرم ماندم... تا اینکه می‌گوید: شنیدم سه بار گفته شد: هذا قَبْرُ زَینَب بِنْتِ أَمیرِالْمُؤْمِنینَ الْمُکناةِ بِأُم کلْثُومٍ؛ اینجا قبر زینب، دختر امیرالمؤمنین است، که کنیه‌اش ام‌کلثوم است.

البته حضرت زینب سلام‌الله‌علیها که کنیه‌اش امّ‌کلثوم است، غیر از امّ‌کلثومی است که در مدینه با پسرش در یک قبر مدفون است؛ زیرا به فرمان یزید بین ایشان و شوهرش جدایی انداختند، چون عامل یزید می‌ترسید که اهل مدینه با بودن حضرت زینب در آنجا شورش کنند، لذا حضرت زینب علیهاالسلام به اجبار یا با اختیار خود مصر را اختیار کردند. به مصر رفتند و مدفن ایشان در مصر است.

سؤال: چرا حضرت زینب به جای مصر، کربلا را اختیار نکردند؟

جواب: زیرا کربلا در آن زمان هنوز آباد و مسکونی نبود، هر چند در روایت امام سجاد علیه‌السلام آمده است که فرمود: «گویا می‌بینم که در زمین کربلا قصر، دکان و بازار برقرار شده است و زوار از نواحی مختلف برای زیارت سیدالشهدا علیه‌السلام می‌آیند!». 

📚 در محضر بهجت، ج۱، ص ۱۲۹

محل دفن حضرت زینب علیهاالسلام

یکى از موضوعات مورد پرسش تعیین محل دقیق قبر مطهر حضرت زینب کبرى علیها السلام است. این سؤال به خاطر انتساب مکان‏هاى مختلفى به آن بانوى بزرگوار در کشورهاى مختلف است.

از قدیم الایام سه مکان به عنوان قبر مطهر این بانوى بزرگوار مطرح است و هرکدام نیز طرفدارانى دارد.

 1. قبرى که در شهرک زینبیه امروز در نزدیکى دمشق، پایتخت فعلى کشور سوریه وجود دارد. علماى قدیم از این مکان (شهرک زینبیه) به «غوطه‏» یا «راویه‏» تعبیر آورده‏اند. زائران ایرانى که جهت زیارت به سوریه مى‏روند، این مکان را زیارت مى‏کنند.

2. محلى که در شهر قاهره پایتخت مصر به نام «زینبیه‏» مشهور است.

3. شهر مدینه نیز به عنوان محل دفن حضرت زینب علیها السلام معرفى شده است، گرچه در مدینة النبى محلى به این نام مثل دمشق و قاهره وجود ندارد.

مرحوم حاج شیخ عباس قمى به نقل از استاد خودش مرحوم محدث نورى(1)، و دیگران احتمال شام را تقویت کرده‏اند. محقق اخیر با روشى عالمانه احتمال مصر را رد کرده و با قرائن و شواهدى اثبات کرده است که حضرت زینب کبرى علیها السلام در شام دفن شده است. 

براى هر یک از این سه احتمال دلائلى ذکر شده است که به بیان هر یک و نقد آن‏ خواهیم پرداخت

تلاوت آیه امساک هنگام خواب برای ایمنی از ویران شدن خانه

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال؛ ص152(شیخ صدوق: 381)

حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ الحَسَنِ قَالَ حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ الحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَبَّاسِ بْنِ هِلَالٍ الشَّامِیِّ عَنْ أَبِی الحَسَنِ الرِّضَا عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ لَمْ یَقُلْ أَحَدٌ قَطُّ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَنَامَ- إِنَّ اللّهَ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُوراً(فاطر: 41) فَیَسْقُطَ [فَسَقَطَ] عَلَیْهِ البَیْتُ‌.

امام موسی کاظم علیه السلام: هرگز کسی هنگام خوابیدن این آیه را نخوانده که [بعد از آن]خانه بر سرش خراب شود: إِنَّ اللّهَ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُوراً(فاطر: 41): خداوند نمی گذارد که آسمانها و زمین تکان بخورد[ و به بریزد] و اگر تکان بخورد هیچ کس بعد از او نمی تواند مانع شود و آن دو را نگه دارد، خداوند حلیم و غفور است.

پی نوشت:

1. واژه زوال:

معجم مقائیس اللغة؛ ج‌3، ص: 38(ابن فارس): الزاء و الواو و اللام أصلٌ واحدٌ یدلُّ على تنحّى الشى‌ءٍ عن مکانه.

المحیط فی اللغة؛ ج‌9، ص88(صاحب بن عباد): و الزَّوَالُ: ذَهَابُ الشَّیْ‌ءِ.

لسان العرب؛ ج‌11، ص313(ابن منظور): الزَّوَال: الذَّهاب و الاسْتِحالة و الاضْمِحْلال... و زَالَ الشی‌ءُ عن مکانه یَزُول زَوَالًا

2. امساک: منع، حبس، حفظ.

3. حلیم: کسی که در در تنبیه و مجازات کردن عجله نمی کند. 

ولادت امیر المومنین علیه السلام در روز 13 رجب

در مورد تاریخ ولادت امام علی(ع) مانند دیگر حوادث تاریخی اختلاف نظر وجود دارد. اما آنچه در میان مورخان مشهور است، همان روز 13 رجب را روز تولد امام علی(ع) می‌دانند، همانطور که شیخ مفید در ارشاد می گوید: «... علیُ بن أبی طالب بنِ عبد المطلب بن هاشم بن عبد مناف ... کنیتُه أبو الحسن‏ وُلد بمکةَ فی البیت الحرام یومَ الجمعة الثالثَ عشرَ من رجبٍ سنةَ ثلاثین مِن عام الفیل و لم یولد قبلَه و لا بعده مولودٌ فی بیت الله تعالى سواه»؛‏[1]:

 على بن ابى طالب بن هاشم بن عبد مناف کنیه‌‏اش ابو الحسن است، و در شهر مکه در خانه کعبه در روز جمعه سیزدهم رجب در سال سى‌‏ام عام الفیل[2] به دنیا آمد، و کسى پیش از آن حضرت و نه بعد از او در (خانه کعبه و) بیت اللَّه الحرام به دنیا نیامد.

همچنین شیخ طوسی معتقد است: «... عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ بْنِ هَاشِمِ بْنِ عَبْدِ مَنَافٍ وَ هُوَ وَصِیُّ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ خَلِیفَتُهُ... کُنْیَتُهُ أَبُو الحَسَنِ (ع)‏  وُلِدَ بِمَکَّةَ فِی الْبَیْتِ الحَرَامِ یَومَ الْجُمُعَةِ لِثَلَاثَ عَشرَةَ خَلَتْ مِنْ رَجَبٍ بَعدَ عَامِ الْفِیلِ بِثَلَاثِینَ سَنَة»؛[3] على بن ابى طالب بن هاشم بن عبد مناف، وصی و جانشین رسول خدا(ص)... کنیه‌‏اش ابو الحسن است، وی روز جمعه سیزدهم ماه رجب در سال سى‌‏ام عام الفیل، در شهر مکه و در خانه کعبه متولد شد

شرط بندی درباره مسابقه و جایزه پیش‌بینی نتیجه مسابقات

سوال: آیا شرط بندی سر مسابقه اشکالی دارد؟ در چه شرایطی شرط بندی اشکالی ندارد؟

جواب: اگر به صورتی نباشد که از بازنده چیزی بگیرند که به برنده بدهند، مانعی ندارد والّا صورت شرعی ندارد و حرام است.

سوال: پیش‌بینی نتیجه مسابقات و قرعه‌کشی بین کسانی که درست پیش بینی کرده اند و جایزه دادن به برندگان قرعه چه حکمی دارد؟

جواب: شرکت در پیش بینی برد و باخت تیم ها اشکال ندارد ـ هر چند احتیاط در ترک آن است ـ اما بنابر احتیاط واجب مالک مبلغی که با شرط بندی به او می دهند نمی شود؛ بله اگر صاحب آن مبلغ بعداً با یکی از عقود شرعی مانند هبه یا صلح آن را تملیک کند، اشکال ندارد.

مطابق با فتاوای‌حضرت‌آیت‌الله‌خامنه‌ای