الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج2، ص630(کلینی:329)
أَبُو عَلِیٍّ الْأَشعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعفَرٍ ع قَالَ: لِکُلِّ شَیءٍ رَبِیعٌ وَ رَبِیعُ الْقُرْآنِ شَهْرُ رَمَضَانَ.
امام محمد باقر علیه السلام: هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ، ماه رمضان است.
بهار قلوب هم طبق تعبیر امیر المومنین در نهج البلاغه، قرآن است(خطبه 110).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج4، ص87(کلینی:329)
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحمَدَ بْنِ النَّضْرِ الخَزَّازِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- لِجَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ یَا جَابِرُ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ مَنْ صَامَ نَهَارَهُ وَ قَامَ وِرداً مِنْ لَیْلِهِ وَ عَفَّ بَطْنُهُ وَ فَرْجُهُ وَ کَفَّ لِسَانَهُ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَخُرُوجِهِ مِنَ الشَّهْرِ فَقَالَ جَابِرٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَحسَنَ هَذَا الحَدِیثَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا جَابِرُ وَ مَا أَشَدَّ هَذِهِ الشُّرُوطَ.
پیامبر اکرم(ص) خطاب به جابر بن عبد الله: ای جابر! این، ماه رمضان است، هر کس روزش را روزه بگیرد و بخشی از شب را به پا خیزد و شکم و فرجش را [از حرام] حفظ کند و زبانش را نگه دارد مانند خروج از این ماه از گناهاش خارج می شود. جابر گفت: این حدیث چه زیباست، رسول خدا فرمودند: ای جابر! این شروط چقدر سخت اند!
علامه مجلسی: قوله صلى الله علیه و آله:" وردا" هو بالکسر ما یواظب علیه من عبادة و تلاوة و غیرهما(مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول؛ ج16، ص 247)
ماه رمضان، ماه روزه، ماه إنابه، ماه توبه، ماه مغفرت و رحمت، ماه آزادی از آتش[جهنم] و رسیدن به بهشت، ماه صبر، ماه مُواسات(سهیم کردن برادران دینی در اموال خود، کمک مالی به دیگران)، ماه اسلام، ماه طَهور[=پاکیزگی]، ماه تمحیص[خالص کردن]، ماه قیام...
- توبه و إنابه در لغت به معنای رجوع(بازگشت) است و برخی گفته اند إنابه بالاتر از توبه است و برخی دیگر گفته اند توبه پشیمانی از فعل و انابه ترک گناهان است.
.الکافی (ط - الإسلامیة)، ج4، ص75(کلینی:329)
أَحمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسبَاطٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحمَنِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ أَنَّ عَلِیَّ بنَ الْحُسَیْنِ ع کَانَ یَدْعُو بِهَذَا الدُّعَاءِ فِی کُلِّ یَومٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ- اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ وَ هَذَا شَهْرُ الصِّیَامِ وَ هَذَا شَهْرُ الْإِنَابَةِ وَ هَذَا شَهْرُ التَّوْبَةِ وَ هَذَا شَهْرُ المَغْفِرَةِ وَ الرَّحمَةِ وَ هَذَا شَهْرُ الْعِتْقِ مِنَ النَّارِ وَ الفَوْزِ بِالجَنَّةِ...
الکافی (ط - الإسلامیة) ج4، ص: 66
مُحَمَّدُ بْنُ یَحیَى وَ غَیْرُهُ عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی الوَرْدِ عَنْ أَبِی جَعفَرٍ ع قَالَ: خَطَبَ رَسُولُ اللَّهِ ص النَّاسَ فِی آخِرِ جُمُعَةٍ مِنْ شَعْبَانَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثنَى عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ .... وَ هُوَ شَهْرُ الصَّبْرِ وَ إِنَّ الصَّبرَ ثَوَابُهُ الجَنَّةُ وَ شَهْرُ الْمُوَاسَاةِ وَ هُوَ شَهْرٌ یَزِیدُ اللَّهُ فِی رِزْقِ الْمُؤْمِنِ فِیهِ...
الصحیفة السجادیة؛ ص: 186
الحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنْ تِلکَ السُّبُلِ شَهْرَهُ شَهرَ رَمَضَانَ، شَهرَ الصِّیَامِ، وَ شَهرَ الْإِسْلَامِ، وَ شَهرَ الطَّهُورِ، وَ شَهرَ التَّمْحِیصِ، وَ شَهرَ الْقِیَامِ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ، هُدىً لِلنّاسِ، وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَ الْفُرْقانِ....
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج4، ص63(کلینی:329)
- عَلِیٌّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیرٍ عَنْ سُلَیْمَانَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ استَعِینُوا بِالصَّبْرِ قَالَ الصَّبْرُ الصِّیَامُ وَ قَالَ إِذَا نَزَلَتْ بِالرَّجُلِ النَّازِلَةُ وَ الشَّدِیدَةُ فَلیَصُمْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ- وَ استَعِینُوا بِالصَّبْرِ یَعْنِی الصِّیَامَ.
امام صادق علیه السلام: مراد از صبر در آیه «از صبر کمک بگیرید(بقره:45 و153)» روزه است. وقتی کسی دچار سختی و حادثه ای می شود روزه بگیرد، زیرا خداوند می فرماید: از صبر [ و نماز]کمک بگیرید و منظور از صبر، روزه است.
- ظاهرا حضرت یکی از مصادیق صبر را روزه عنوان کرده اند و منظور این نبوده که مراد از صبر فقط روزه است.
تهذیب الأحکام،ج4، ص198(شیخ طوسی:۴۶۰)
- علِیُّ بْنُ
الحَسَنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحمَنِ بْنِ أَبِی نَجرَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى
عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ فُضَیلٍ عَنْ أَبِی جَعفَرٍ ع فِی رَمَضَانَ تُصَلِّی ثُمَّ تُفْطِرُ إِلَّا أَنْ تَکُونَ
مَعَ قَومٍ یَنتَظِرُونَ الْإِفطَارَ فَإِنْ کُنتَ مَعَهُمْ فَلَا تُخَالِفْ
عَلَیْهِمْ وَ أَفْطِرْ ثُمَّ صَلِّ وَ إِلَّا فَابدَأْ بِالصَّلَاةِ قُلْتُ وَ
لِمَ ذَلِکَ قَالَ لِأَنَّهُ قَدْ حَضَرَکَ فَرضَانِ الْإِفطَارُ وَ الصَّلَاةُ
فَابدَأْ بِأَفضَلِهِمَا وَ أَفضَلُهُمَا الصَّلَاةُ ثُمَّ قَالَ تُصَلِّی وَ
أَنتَ صَائِمٌ فَتُکتَبُ صَلَاتُکَ تِلکَ فَتَخْتِمُ بِالصَّوْمِ أَحَبُّ إِلَیَّ.
امام محمد باقر علیه السلام: در [ماه] رمضان نماز می خوانی سپس افطار می کنی مگر اینکه با جماعتی باشی که منتظر افطارند، پس اگر با آنها بودی مخالفت نکن و افطار کن سپس نماز بخوان وگرنه اول نماز بخوان. راوی می گوید: به امام گفتم چرا؟ فرمودند: زیرا دو واجب در حضورت هستند: افطار و نماز، پس با بهترینش آغاز کن و بهترین آن دو، نماز است. سپس فرمودند: وقتی روزه ای و نماز می خوانی و نمازت نوشته می شود و آن را به روزه ختم کنی برای من دوست داشتنی تر است.
- علِیُّ بْنُ الحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدٍ وَ أَحمَدَ ابنَیِ الحَسَنِ عَنْ أَبِیهِمَا عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیرٍ عَنْ بَعْضِ أَصحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُستَحَبُّ لِلصَّائِمِ إِنْ قَوِیَ عَلَى ذَلِکَ أَنْ یُصَلِّیَ قَبلَ أَنْ یُفْطِرَ..
امام صادق علیه السلام: مستحب است روزه دار اگر قدرت و توانایی دارد(ضعف نکرده است) قبل از افطار، نماز بخواند.
فضائل الأشهر الثلاثة؛ ص72(شیخ صدوق:۳۸۱)
حَدَّثَنَا أَبِی رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ عَمَّنْ سَمِعَ [عَنْ مِسمَعٍ] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ الثَّقَفِیِّ یَقُولُ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بنَ عَلِیٍّ البَاقِرَ ع یَقُولُ إِنَّ لِلَّهِ تَعَالَى مَلَائِکَةً مُوَکَّلِینَ بِالصَّائِمِینَ یَستَغْفِرُونَ لَهُمْ فِی کُلِّ یَومٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَى آخِرِهِ وَ یُنَادُونَ الصَّائِمِینَ کُلَّ لَیلَةٍ عِندَ إِفطَارِهِمْ أَبْشِرُوا عِبَادَ اللَّهِ فَقَدْ جُعْتُمْ قَلِیلًا وَ سَتَشبَعُونَ کَثِیراً.
امام محمد باقر علیه السلام: خداوند تعالی فرشتگانی دارد که بر روزه داران گماشته شده اند، هر روز ماه رمضان تا آخر این ماه برای آنها استغفار می کنند و هر شب هنگام افطار آنها را ندا می دهند که ای بندگان خدا بشارت باد شما را که کمی گرسنگی کشیدید و به زودی به مقدار فراوان سیر خواهید شد.
بحار الأنوار؛ ج93، ص346(علامه مجلسی:1110)
وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی الحَسَنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعفَرٍ عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ جَعْفَرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِسمَاعِیلَ عَنْ یُوسُفَ بْنِ سَعدٍ عَنْ زَائِدٍ الْقُمِّیِّ عَنْ مُرَّةَ الهَمدَانِیِّ عَنْ أَبِی مَسْعُودٍ الْأَنْصَارِیِّ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ وَ قَدْ دَنَا رَمَضَانُ لَوْ یَعلَمُ العَبْدُ مَا فِی رَمَضَانَ لَوَدَّ أَنْ یَکُونَ رَمَضَانُ السَّنَةَ...
پیامبر(ص) در نزدیکی ماه رمضان فرمودند: اگر بنده می دانست در رمضان چیست دوست می داشت که کل سال رمضان می بود.
الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج4، ص87(کلینی:329)
عَلِیُّ بْنُ إِبرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا صُمتَ فَلیَصُمْ سَمْعُکَ وَ بَصَرُکَ وَ شَعْرُکَ وَ جِلْدُکَ (وَ عَدَّدَ أَشْیَاءَ غَیْرَ هَذَا وَ قَالَ) لَا یَکُونُ یَوْمُ صَوْمِکَ کَیَوْمِ فِطْرِکَ.
امام صادق علیه السلام: وقتی روزه می گیری باید گوش و چشم و مو و پوستت روزه بگیرد(حضرت موارد دیگری را نیز برشمردند) و روزی که روزه می گیری مثل روزی که می خوری نیست.
بحار الأنوار؛ ج94، ص10(علامه مجلسی: 1110)
و کَانَتْ فَاطِمَةُ ع لَا تَدَعُ أَحَداً مِنْ أَهْلِهَا یَنَامُ تِلکَ اللَّیلَةَ وَ تُدَاوِیهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعَامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَهَا مِنَ النَّهَارِ وَ تَقُولُ مَحْرُوم مَنْ حُرِمَ خَیرَهَا.
فاطمه سلام الله علیها نمی گذاشت کسی از اهل خانه در این شب (شب قدر) بخوابد و خواب آنان را با کم خوردن درمان می کرد و از روز برای شب، آماده می شد و می فرمود : محروم، کسی است که از خیر آن بی بهره ماند.
- این حساسیت بانو نسبت به بیدار ماندن اهل خانه در حالی است که هنگام شهادت ایشان ، امام مجتبی ع بیش از 8 سال نداشتند. با اندکی محاسبه می توان فهمید حضرت زهرا س کودکان زیر 7 سال خود را در شبهای قدر بیدار نگه می داشتند.
الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج4، ص156(کلینی:329)
عِدَّةٌ مِنْ أَصحَابِنَا عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ حَسَّانَ بْنِ مِهرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ لَیلَةِ القَدْرِ فَقَالَ التَمِسهَا فِی لَیلَةِ إِحدَى وَ عِشْرِینَ أَوْ لَیلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ.
حسان بن مهران: از امام صادق علیه السلام در مورد شب قدر سوال کردم، حضرت فرمودند:آن را در شب بیست و یکم و بیست و سوم جستجو کن.
