کمال عقل با ده خصلت
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج75، ص: 336
امام رضا علیه السلام، فرمود:
عقل شخص کامل نمیشود مگر در او ده امتیاز باشد:
1. امید بخیر و نیکى او برود.
2. از شر او در امان باشى.
3. کار خوب اما کم دیگران را زیاد مىانگارد.
4. کار خوب اما زیاد خود را کم میشمارد.
5. از تقاضا و درخواست نیاز دیگران خسته نمیشود.
6. و در طول زندگى از طلب علم ملول نمیگردد.
7. فقر در راه خدا برایش بهتر است از ثروت.
8. خوارى در راه خدا محبوبتر است نزد او از عزت در راه دشمن خدا.
9. گمنامى برایش لذت بخشتر از شهرت است.
10. سپس فرمود اما دهم چه دهمى! عرض کردند دهمى چیست؟ فرمود دهمى اینست که با هر کس برخورد کرد بگوید او بهتر از من و پرهیزکارتر است؛ زیرا مردم دو نوعند، یک دسته واقعا بهتر و پرهیزکارتر از اویند و یک دسته بدتر و پستتر. وقتى شخصى را دید که از او بدتر و پستتر است بگوید شاید خوبى او در باطن است و این پنهان بودن خوبیش بنفع اوست و خوبى من آشکار است که این بضرر من است. اما وقتى کسى را دید که از او بهتر و پرهیزکارتر است در مقابلش تواضع مینماید تا باو برسد که اگر چنین بود، مقامى ارجمند یافته و واقعا به خیر و صلاح رسیده و به نیکى یاد میشود و برتر اهل زمان خویش میگردد.
قالَ الرضا (ع) لَا یَتِمُّ عَقْلُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ حَتَّى تَکُونَ فِیهِ عَشْرُ خِصَالٍ الْخَیْرُ مِنْهُ مَأْمُولٌ وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ یَسْتَکْثِرُ قَلِیلَ الْخَیْرِ مِنْ غَیْرِهِ وَ یَسْتَقِلُّ کَثِیرَ الْخَیْرِ مِنْ نَفْسِهِ- لَا یَسْأَمُ مِنْ طَلَبِ الْحَوَائِجِ إِلَیْهِ وَ لَا یَمَلُّ مِنْ طَلَبِ الْعِلْمِ طُولَ دَهْرِهِ الْفَقْرُ فِی اللَّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنَ الْغِنَى وَ الذُّلُّ فِی اللَّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنَ الْعِزِّ فِی عَدُوِّهِ وَ الْخُمُولُ أَشْهَى إِلَیْهِ مِنَ الشُّهْرَةِ ثُمَّ قَالَ ع الْعَاشِرَةُ وَ مَا الْعَاشِرَةُ قِیلَ لَهُ مَا هِیَ قَالَ ع لَا یَرَى أَحَداً إِلَّا قَالَ هُوَ خَیْرٌ مِنِّی وَ أَتْقَى إِنَّمَا النَّاسُ رَجُلَانِ رَجُلٌ خَیْرٌ مِنْهُ وَ أَتْقَى وَ رَجُلٌ شَرٌّ مِنْهُ وَ أَدْنَى فَإِذَا لَقِیَ الَّذِی شَرٌّ مِنْهُ وَ أَدْنَى قَالَ لَعَلَّ خَیْرَ هَذَا بَاطِنٌ وَ هُوَ خَیْرٌ لَهُ وَ خَیْرِی ظَاهِرٌ وَ هُوَ شَرٌّ لِی وَ إِذَا رَأَى الَّذِی هُوَ خَیْرٌ مِنْهُ وَ أَتْقَى تَوَاضَعَ لَهُ لِیَلْحَقَ بِهِ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِکَ فَقَدْ عَلَا مَجْدُهُ وَ طَابَ خَیْرُهُ وَ حَسُنَ ذِکْرُهُ وَ سَادَ أَهْلَ زَمَانِه.
