احتجاج حضرت فاطمه و یک استدلال متین

پیروزی و شکست جنبش فاطمی (۲)

استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر:

جنبش فاطمی به یک معنا شکست خورد و به معنای دیگر پیروز شد...

پیروزی مبارزه فاطمه از این جهت بود که حقیقت را به نیرویی توانمند مجهز نمود و به توان جاودانگی آن در میدان کارزار مکتبی، توانی تازه افزود. او این پیروزی را به طور کلی در همه آن حرکت و به طور ویژه در گفت‌ وگوی با صدیق و فاروق هنگام دیدار خاص آن دو تن با وی به ثبت رساند، آن گاه که به آن دو گفت: «آیا اگر سخنی از رسول خدا صلی‌الله ‌علیه ‌وآله‌ و سلم برایتان نقل کنم، آن را صحیح می شمارید و به آن عمل می‌کنید؟» گفتند: «آری.» گفت: «به خداوند سوگندتان می دهم! آیا از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌ وآله ‌و سلم نشنیدید که فرمود: خشنودی فاطمه از خشنودی من و خشم او از خشم من است. پس هر که فاطمه را دوست بدارد، با من دوستی ورزیده و هر که او را خشنود سازد، مرا خشنود ساخته و هر که وی را به خشم آورد، مرا به خشم آورده است؟»(1) آن دو گفتند: «آری؛ این سخن را از رسول خدا صلی‌الله‌علیه ‌وآله ‌و سلم شنیده‌ایم.» فاطمه گفت: «پس خدا و فرشتگانش را گواه می‌گیرم که شما مرا خشمگین ساختید و خشنودم نکردید و هر گاه به دیدار رسول خدا صلی‌ الله ‌علیه‌ و آله ‌و سلم روم، نزد وی از شما دو تن گلایه خواهم نمود»(2).

این گفتار فاطمه نشان می دهد که وی تا چه میزان اهتمام داشت که اعتراض خود به آن دو طرف دعوا را تحکیم و تثبیت نماید و خشم و کینه‌اش را نسبت به آن دو آشکار سازد. هدف او از این اهتمام این بود که از این مبارزه به نتیجه‌ای دست یابد که ما در صدد بررسی آن و دستیابی به دیدگاهی خاص درباره آن نیستیم؛ زیرا این سخن از قلمرو عنوان این بحث بیرون است و نیز شأن خلیفه را برتر از آن می شمریم که با او وارد چنین مناقشاتی شویم. ما این سخن را فقط از آن روی می نگاریم که اندیشه‌ های فاطمه علیها‌السلام و دیدگاه او را توضیح دهیم. او بر این باور بود که رهاوردش از این مبارزه، پیروزی قطعی با معیار عقیده و دین بود. مقصودم آن است که صدیق با خشمگین کردن فاطمه، سزاوار خشم خدا و رسولش شد و با آزار دادنش آن دو را آزرد؛ زیرا خدا و رسولش با خشم او به خشم می آیند و با رنجش وی رنجیده می شوند. این همان است که در سخن صحیح پیامبر به تصریح آمده است. بدین سان، روا نبود که وی خلیفه خدا و رسولش باشد؛ چرا که خداوند فرموده است:

«وَمَا کانَ لَکمْ أنْ تُؤْذُواْ رَسُولَ اللهِ وَلاَ أنْ تَنْکحُواْ أزْواجَهُ مِن بَعْدِهِ أبَداً إنَّ ذَلِکمْ کانَ عِندَ اللهِ عَظیماً؛  شما حق ندارید رسول خدا را برنجانید و مطلقاً نباید زنانش را پس از مرگ‏ او به نکاح خود درآورید؛ چرا که این نزد خدا همواره [گناهی‏] بزرگ است» (احزاب: ۵۳)

«إنَّ الَّذِین یؤْذُون اللهَ وَرَسُولهُ لَعَنَهُمُ اللهُ فِی الدُّنْیا وَالآخِرَةِ وَأعَدَّ لَهُمْ عَذَاباً مُهِیناً؛ همانا آنان که خدا و رسولش را بیازارند، خداوند در دنیا و آخرت لعنتشان کند و برای ایشان عذابی خوار کننده فراهم سازد» (احزاب: ۵۷)

«وَالَّذِینَ یؤْذُونَ رَسُولَ اللهِ لَهُم عَذابٌ ألِیمٌ؛ آنان که رسول خدا را بیازارند، ایشان را عذابی دردناک است» (توبه: ۶۱».

«یا أیها الَّذین آمنوا لاَ تَتَوَلَّواْ قَوْماً غَضِبَ اللهُ عَلَیهِمْ؛ ای ایمان آوردگان! سرپرستی مردمی که خداوند بر آنان خشم گرفته را بر خود نپذیرید» (ممتحنه: ۱۳».

«ومَنْ یحلِلْ عَلَیهِ غَضَبِی فَقَد هوی؛ هر که خشم من بر او فرود آید، در ورطه هلاکت افتاده است» (طه: ۸۱)».

1. صحیح بخاری، ج۵، ص۸۳، باب ۴۳، حدیث ۲۳۲.

2. صحیح بخاری، ج۵، ص۵؛ و ج۶، ص۱۹۶.

فدک در تاریخ (در دست انتشار)

کانال تلگرام پژوهشگاه تخصصی شهید صدر:

🆔 https://telegram.me/shahidsadr

@shahidsadr

شهید سید محمدباقر صدر

الحرکة الفاطمیة؛ فشلها ونجاحها (2)

الإمام الشهید السید محمد باقر الصدر:

وقد فشلت الحرکة الفاطمیة بمعنىً ونجحت بمعنى‏ آخر..

ونجحت معارضة الزهراء لأنّها جهّزت الحقّ بقوّةٍ قاهرة، وأضافت إلى طاقته على الخلود فی میدان النضال المذهبی طاقةً جدیدة. وقد سجّلت هذا النجاح فی حرکتها کلّها وفی محاورتها مع الصدِّیق والفاروق عند زیارتهما لها بصورةٍ خاصّة، إذ قالت لهما: أرأیتکما إن حدّثتکما حدیثاً عن رسول اللَّه صلى الله علیه و آله تعرفانه وتفعلان به؟ فقالا: نعم، فقالت: نشدتکما اللَّه ألم تسمعا من‏ رسول اللَّه صلى الله علیه و آله یقول: «رضا فاطمة من رضای وسخط فاطمة من سخطی، فمن أحبّ فاطمة فقد أحبّنی ومن أرضى‏ فاطمة فقد أرضانی ومن أسخط فاطمة فقد أسخطنی» (1). قالا: نعم سمعناه من رسول اللَّه صلى الله علیه و آله قالت: فإنّی اشِهد اللَّه وملائکته أنّکما أسخطتمانی وما أرضیتمانی ولئن لقیتُ النبیّ صلى الله علیه و آله لأشکونّکما عنده‏ (2).

ویصوّر لنا هذا الحدیث مدى‏ اهتمامها بترکیز الاعتراض على خصمیها ومجاهرتهما بغضبها ونقمتها؛ لتخرج من المنازعة بنتیجةٍ لا نرید درسها والانتهاء فیها إلى رأیٍ معیّن؛ لأنّ ذلک خارج عن دائرة عنوان هذا البحث، ولأ نّنا نُجِلّ الخلیفة عن أن ندخل معه فی مثل هذه المناقشات، وإنّما نسجّلها لتوضیح أفکار الزهراء- صلوات اللَّه علیها- و وُجهة نظرها فقط، فإنّها کانت تعتقد أنّ النتیجة التی حصلت علیها هی الفوز المؤکَّد فی حساب العقیدة والدین، وأعنی بها: أنّ الصدِّیق قد استحقّ غضبَ اللَّه ورسولَه صلى الله علیه و آله بإغضابها، وآذاهما بأذاها؛ لأنّهما یَغضبان لغضبها ویَسخطان لسخطها بنصّ الحدیث النبویّ الصحیح؛ فلا یجوز أن‏ یکون خلیفةً للَّه‏ و رسوله، وقد قال اللَّه تبارک وتعالى‏:

«وَ ما کانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ لا أَنْ تَنْکِحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً إِنَّ ذلِکُمْ کانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِیماً» (الأحزاب: ٥٣).

«إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِیناً» (الأحزاب: ٥٧).

«وَ الَّذِینَ یُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ» (التوبة: ٦١).

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ» (الممتحنة: ١٣).

«وَ مَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبِی فَقَدْ هَوى‏» (طه: ٨١).

 

١.  راجع: صحیح البخاری ٥: ٨٣، باب ٤٣، حدیث رقم ٢٣٢.

٢.  صحیح البخاری ٥: ٥ والجزء ٦: ١٩٦.

فدک فی التاریخ، ص ٩٦.

قناة مرکز الأبحاث والدراسات التخصصیة للشهید الصدر:

https://telegram.me/shahidsadr

@shahidsadr