شوخی و عقل
نهج البلاغة؛ حکمت450
وَ قَالَ علیه السلام مَا مَزَحَ إمروٌ مَزحَةً إِلَّا مَجَّ مِنْ عَقْلِهِ مَجَّةً.
امیر المومنین علیه السلام: هر انسانی که شوخی کند بخشی از عقل و وقار خود را بیرون انداخته است.
ملاصالح مازندرانی: یک وجه کلام مولا این است که از شوخی ای که وقار و هیبت شما را از بین می برد پرهیز کنید و اینکه پیامبر و حضرت علی گاهی شوخی و مزاح می کرده اند به خاطر مصلحت و خوش کردن حال مخاطبین و موانست با آنها بوده است.
مَجَّ یَمُجُّ: تف کردن، بیرون ریختن
شرح الکافی؛ ج11، ص122(ملاصالح مازندرانی:1181)
قال «ما مزح رجل مزحة إلا مج من عقله مجة و استعار «ع» قوله مج مِن "مج فلان الماءَ من فیه" أى رمى به قلیلا قلیلا أراد أن العقلَ یأمرُ بالوقار و اشتغالِ الاوقات بالطاعات و الاذکار فاذا داعبَ و خالفَ فکأنه مجه و التأویلُ فیه على أحد الوجهین أحدهما أنه «ع» تکلم بهذا الکلام فى المقام المقتضى للنهى عن المزاح و ثانیهما أن المنهى عنه ما یُسقطُ الوقارَ و المَهابةَ و أما ما سُلم من هذا و هو الّذی کان النبی «ص» یفعله و کذلک الوصى «ع» على الندرة لمصلحة و تطییب نفس المخاطب و مؤانسته فهو سنة مستحبة یعظم الاحتیاج إلیه، و بالجملة الضحک جائز ما لم یؤد الى خلاف الشرع فانه حرام و الى خلاف مروءة فانه مکروه و لکن یُکره الاکثارُ منه لانه یُمیت القلب و صفة أهل البطالة و المستحسن منه اللائق بأهل الفضل التبسم و هو کان أکثر ضحکه «ص».
