معناشناسی کبر(3)

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‌2، ص311(کلینی:329)‌

- عِدَّةٌ مِنْ أَصحَابِنَا عَنْ أَحمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ عَبْدِ الْأَعلَى عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَا الْکِبْرُ فَقَالَ أَعظَمُ الْکِبْرِ أَنْ تَسفَهَ الحَقَّ وَ تَغْمِصَ النَّاسَ قُلْتُ وَ مَا سَفَهُ الحَقِّ قَالَ یَجهَلُ الحَقَّ وَ یَطْعُنُ عَلَى أَهْلِهِ.

راوی: به امام صادق علیه السلام گفتم: کبر چیست؟ حضرت فرمودند: بزرگترین کبر، «سبک و سخیف شمردن حق» و «تحقیر و طعنه زدن به مردم» است.

- عَنْهُ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّنِی آکُلُ الطَّعَامَ الطَّیِّبَ وَ أَشَمُّ الرِّیحَ الطَّیِّبَةَ وَ أَرکَبُ الدَّابَّةَ الْفارِهَةَ وَ یَتبَعُنِی الْغُلَامُ فَتَرَى فِی هَذَا شَیْئاً مِنَ التَّجَبُّرِ فَلَا أَفعَلَهُ فَأَطرَقَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع ثُمَّ قَالَ إِنَّمَا الجَبَّارُ المَلْعُونُ مَنْ غَمَصَ النَّاسَ وَ جَهِلَ الحَقَّ قَالَ عُمَرُ فَقُلْتُ أَمَّا الحَقُّ فَلَا أَجهَلُهُ وَ الغَمْصُ لَا أَدْرِی مَا هُوَ قَالَ مَنْ حَقَّرَ النَّاسَ وَ تَجَبَّرَ عَلَیْهِمْ فَذَلِکَ الجَبَّارُ.

راوی: به امام صادق علیه السلام گفتم من غذای خوشمزه می خورم و بوی خوش استشمام می کنم و اسب چالاک و تند سوار می شوم و غلامم به دنبالم حرکت می کند، آیا این تجبر و تکبر است تا دیگر انجامشان ندهم؟ حضرت سرشان را پایین انداختند سپس فرمودند: جبارِ ملعون کسی است که مردم را هیچ بداند و حق را سبک و سخیف بشمرد. سوال کننده منظور حضرت [از غَمص مردم] را می پرسد، در جواب می فرمایند: کسی که مردم را تحقیر کند و در برابر آنها تکبر و قدرت نمایی کند که چنین شخصی جبار است.

واژه شناسی:

الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة؛ ج‌3، ص1047(جوهری)

غَمِصَهُ یَغْمِصُهُ غَمَصاً و اغتَمَصَهُ، أى استصغره و لم یَرَهُ شیئاً: کوچک دانستن؛ هیچ ندیدن

معجم مقائیس اللغة؛ ج‌4، ص395(ابن فارس)

الغین و المیم و الصاد أُصَیلٌ یدلُّ على حقارة. یقال غَمَصت الشى‌ءَ، إذا احتقرته: حقیر شمردن

معجم مقائیس اللغة؛ ج‌3، ص: 79

السین و الفاء و الهاء أصلٌ واحدٌ، یدلُّ على خفّة و سخافة: سبک و سخیف بودن

- تجبر: تکبر، تعظم؛ خود بزرگ بینی / جبّار: 1. متکبر، خودبرتر بین، زورگو 2. شکسته بند، جبران کننده / جبر و اجبار: قهر و اکراه.