سطح زندگی حاکمان و پیشوایان عادل

نهج البلاغة؛ خطبه 210

و من کلام له علیه السلام بالبصرة‌

و قد دخل على العلاء بن زیاد الحارثی و هو من أصحابه یعوده فلما رأى سعة داره قال مَا کُنتَ تَصنَعُ بِسِعَةِ هَذِهِ الدَّارِ فِی الدُّنیَا أنتَ إِلَیهَا  فِی الْآخِرَةِ کُنتَ أَحوَجَ وَ بَلَى إِنْ شِئتَ بَلَغتَ بِهَا الْآخِرَةَ تَقْرِی فِیهَا الضَّیفَ وَ تَصِلُ فِیهَا الرَّحِمَ وَ تُطْلِعُ مِنهَا الْحُقُوقَ مَطَالِعَهَا فَإِذاً أَنتَ قَدْ بَلَغتَ بِهَا الْآخِرَةَ فَقَالَ لَهُ الْعلَاءُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَشْکُو إِلَیکَ أَخِی عَاصِمَ بنَ زِیَادٍ قَالَ وَ مَا لَهُ قَالَ لَبِسَ العَبَاءَةَ وَ تَخَلَّى مِنَ الدُّنیَا قَالَ عَلَیَّ بِهِ فَلَمَّا جَاءَ قَالَ یَا عُدَیَّ نَفْسِهِ لَقَدِ استَهَامَ بِکَ الخَبِیثُ أَ مَا رَحمتَ أَهلکَ وَ وَلَدَکَ أَ تَرَى اللَّهَ أَحَلَّ لَکَ الطَّیِّبَاتِ وَ هُوَ یَکرَهُ أَنْ تَأْخُذَهَا أَنتَ أَهوَنُ عَلَى اللَّهِ مِنْ ذَلِکَ قَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ هَذَا أَنتَ فِی خُشُونَةِ مَلْبسِکَ وَ جُشُوبَةِ مَأکَلِکَ قَالَ‌ وَیحَکَ إِنِّی لَسْتُ کَأَنتَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى فَرَضَ عَلَى أَئِمَّةِ الحَقِّ أَنْ یُقَدِّرُوا أَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النَّاسِ کَیْلَا یَتَبَیَّغَ بِالفَقِیرِ فَقْرُهُ‌.

امیر المومنین علیه السلام در جواب کسی که با استناد به ساده زیستی ایشان، دست از دنیا شسته بود فرمودند: وای بر تو!  من مثل تو نیستم چرا که خداوند تعالی بر پیشوایان عادل، واجب فرموده که خود را مثل مردم ضعیف قرار دهند تا فقر و تهیدستى، خون آنها را به جوش نیاورد و دچار اضطراب نشوند و در نتیجه موجب هلاکتشان نگردد.

پی نوشت:

تقدیر: اندازه گیری کردن، مقایسه کردن، سنجیدن

تبیغ: تهیج و در نتیجه هلاکت و از بین رفتن.

ضعفة جمع ضعیف است.

- در برخی نقل ها،  پیشوایان عدل و در برخی دیگر پیشوایان حق به کار رفته است.

شرح الکافی؛ ج‌7، ص45(ملاصالح مازندرانی:1180):

1.قدرت الشی‌ء بالشی‌ء قسته به و جعلته على مثاله و اعتبرته على مقداره.

2. التبیغ بالتاء الفوقانیة و الباء الموحدة و الیاء و التحتانیة التهیج، و قیل أصل یتبیغ یتبغى من البغى مجاوزة الحد فغلب مثل جبذ و جذب و الاول الوجه أى فرض ذلک کیلا یتهیج بالفقیر فقره فیُهلکه فانه حینئذ یقیس نفسه بامامه و یقتدى به و یرضى بالفقر و یصبر على شدائده.