ناشکری انسان

قُتِلَ الْإِنْسانُ ما أَکْفَرَهُ (عبس:17)

مرگ بر انسان، چقدر ناسپاس است!

رقیب و عتید؛ فرشتگان مراقب و آماده ثبت و ضبط اعمال و اقوال

● إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ/ ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ (ق؛17 و 18)

به خاطر بیاورید هنگامى را که دو فرشته سمت راست و چپ انسان که مراقب و ملازم او هستند اعمال او را گرفته و ثبت و ضبط می کنند؛ هیچ سخنى را انسان تلفظ نمی ‏کند و بر زبان نمی آورد مگر اینکه نزد او فرشته‏اى مراقب و آماده براى انجام ماموریت است.

● غالب مفسران معتقدند که "رقیب" و "عتید" همان دو فرشته‏اى است که در آیه قبل به عنوان "متلقیان" از آنها یاد شده است، فرشته سمت راست نامش" رقیب" و فرشته سمت چپ نامش" عتید" است، گرچه آیه مورد بحث صراحتى در این مطلب ندارد، ولى با ملاحظه مجموع آیات چنین تفسیرى بعید به نظر نمی ‏رسد( تفسیر نمونه، ج‏22، ص: 250).

معنای استیناس در قرآن

معانی الأخبار؛ ص 162(شیخ صدوق: متوفای381)

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ وَ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبَانِ بْنِ الْأَحْمَرِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: لا تَدْخُلُوا بُیُوتاً غَیْرَ بُیُوتِکُمْ حَتّى تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلىٰ أَهْلِها قَالَ الِاسْتِینَاسُ وَقْعُ النَّعْلِ وَ التَّسْلِیمُ‌.

● از امام صادق در مورد این سخن خداوند "به خانه های دیگران وارد نشوید تا اینکه استیناس کنید [ = اجازه بگیرید ] و به اهل آن خانه ها سلام کنید" سوال کردم، فرمودند: استیناس یعنی کوبیدن کفش به زمین و سلام دادن.

● لغت استیناس یعنی کاری که موجب جلب انس و الفت طرف مقابل شود؛ اذن گرفتن.

مجمع البحرین؛ ج‌4، ص 46(طریحی: متوفای1087):

و فی الخبر" یا رسولَ الله ما الاستیناسُ؟ قال: یتکلمُ الرجلُ بالتسبیحة و التحمیدة و التکبیرة و یَتنحنحُ و یُؤذِنُ أهلُ البیت" : ای رسول خدا! استیناس چیست؟ فرمودند: اینکه انسان "سبحان الله" یا "الحمد لله" یا "یا الله" بگوید یا "تَنحنُح کند[ = سرفه کردن، صدا را صاف کردن]" تا اهل خانه متوجه شوند و اذن ورود دهند.

 

مراحل جنین و مدت هر یک؛ دعا برای جنسیت جنین

(حج:5/مومنون:12-14)

وسائل الشیعة؛ ج‌7، ص: 140، حر عاملی(متوفای1104):

به امام کاظم علیه السلام گفتم: آیا انسان میتواند برای زن باردار دعا کند که خداوند عزّ و جلّ آنچه را در رحمش میباشد پسری سالم قراردهد؟ حضرت فرمودند: تا چهار ماهگی میتواند دعا کند؛ زیرا چهل شب نطفه است و چهل شب عَلقه و چهل شب مُضغه و هر یک از این سه مرحله چهار ماه کامل زمان میبرد سپس خداوند دو فرشته خلّاق میفرستد و میگویند: پروردگارا چه می آفرینی؟ پسر یا دختر؟ شقی یا سعید؟.....

ابونصر بَزنطی میگوید از امام رضا علیه السلام درخواست کردم از خداوند عزّ و جلّ  برای زن بارداری از فامیلمان دعا کند، پس فرمودند: نطفه سی روز در رحم میماند و سی روز علقه است و سی روز مُضغه و سی روز دارای خلقت و بدون آن است و وقتی چهار ماه تمام شد خداوند دو فرشته خلّاق [= آفریننده] میفرستد و او را صورت دهی میکنند و روزی و اجل و شقی یا سعید بودنش را مینویسند.

میقات چهل روز؛ وقت ملاقات(اول ذی القعده تا دهم ذی الحجه)

«وَ وٰاعَدْنٰا مُوسىٰ ثَلٰاثِینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْنٰاهٰا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقٰاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً وَ قٰالَ مُوسىٰ لِأَخِیهِ هٰارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَ أَصْلِحْ وَ لٰا تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ» (اعراف:142)

و ما با موسى سى شب وعده کردیم و آن را با ده شب تکمیل نمودیم و به این ترتیب مدت دیدار پروردگارش[برای تکلم و تقرب به خداوند] چهل شب شد و موسى به برادرش هارون گفت: جانشین من در میان قوم من باش و اصلاح کن و از راه مفسدین پیروى نکن.

برداشتن زینت هنگام رفتن به مسجد؛ مراد از زینت و مسجد

یا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ (اعراف؛ 31)

ای فرزندان آدم! هنگام رفتن به مسجد زینت خود را بردارید(زینت کنید) و بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که خداوند مسرفین را دوست ندارد.

امام صادق علیه السلام:«فی العیدین  و الجمعة»؛ یعنی هنگام دو عید فطر و قربان و جمعه[زینت ها را با خود بردارید].

امام کاظم علیه السلام: در مورد این سخن خداوند عز و جل فرمودند: از جمله این کارها، شانه زدن(تمشّط) هنگام هر نمازی است.

حضرت نوح؛ 950 سال تبلیغ و دعوت

وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً إِلى‏ قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِیهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِینَ عاماً فَأَخَذَهُمُ الطُّوفانُ وَ هُمْ ظالِمُونَ (عنکبوت؛ 14)

ما نوح را به سوى قومش فرستادیم و او در میان آنها هزار سال بجز پنجاه سال، درنگ کرد اما سرانجام طوفان آنها را دربرگرفت در حالى که ظالم بودند.

● حضرت نوح شب و روز مشغول تبلیغ و دعوت به سوى توحید بود....اما با اینهمه در طول 950 سال جز گروه اندکى (حدود هشتاد نفر طبق نقل تواریخ) ایمان نیاوردند!(تفسیر نمونه، ج‏16، ص: 229)

معنای سلام به خود در قرآن

... فَإِذا دَخَلْتُمْ بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلى‏ أَنْفُسِکُمْ تَحِیَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبارَکَةً طَیِّبَةً کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ (نور؛61)

... و هنگامى که داخل خانه‏اى شدید بر خویشتن سلام کنید، سلام و تحیتى از سوى خداوند، سلام و تحیتى پر برکت و پاکیزه؛ اینگونه خداوند آیات را براى شما تبیین مى‏کند شاید اندیشه کنید.

معانی الأخبار، ص: 162؛ شیخ صدوق(متوفای381):

أَبِی رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِذٰا دَخَلْتُمْ‌ بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلىٰ أَنْفُسِکُمْ الْآیَةَ فَقَالَ هُوَ تَسْلِیمُ الرَّجُلِ عَلَى أَهْلِ الْبَیْتِ حِینَ یَدْخُلُ ثُمَّ یَرُدُّونَ عَلَیْهِ فَهُوَ سَلَامُکُمْ عَلَى أَنْفُسِکُمْ‌.

از امام محمد باقر علیه السلام در مورد این کلام خدا پرسیدم " وقتی وارد خانه هایی میشوید به خود سلام کنید" که منظور چیست؟ فرمودند: منظور سلام دادن مرد به خانواده خود هنگام ورود به خانه است که آنها جواب سلام او را میدهند و این در حقیقت سلام بر خود است

مراد از اهل بیت در آیه تطهیر

علل الشرائع؛ ج‌1، ص: 205؛ شیخ صدوق

أَبِی رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَى الْخَشَّابِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ الْوَاسِطِیِّ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا عَنَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِقَوْلِهِ

إِنَّما یُرِیدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً قَالَ نَزَلَتْ فِی النَّبِیِّ وَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ فَاطِمَةَ.

 ابن کثیر میگوید به امام صادق علیه السلام گفتم: منظور از آیه تطهیر چیست؟ فرمودند: این آیه در مورد پیامبر و امیر المومنین و حسن و حسین و فاطمه نازل شد.

آیه تطهیر

إِنَّما یُرِیدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً

... جز این نیست که خداوند اراده کرده است پلیدى و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملا شما را پاک سازد.

● تعبیر به" انما" براى حصر است و دلیل بر این است که این موهبت ویژه خاندان پیامبر (ص) است.