مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل؛ ج8، ص329(محدث نوری: 1320)
الحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ شُعبَةَ فِی تُحَفِ الْعُقُولِ، عَنْ أَبِی جَعفَرٍ الثَّانِی ع قَالَ: الْمُؤْمِنُ یَحتَاجُ إِلَى ثَلَاثِ خِصَالٍ تَوْفِیقٍ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ وَاعِظٍ مِنْ نَفْسِهِ وَ قَبُولٍ مِمَّنْ یَنصَحُهُ.
ابوجعفر ثانی(امام محمد تقی) علیه السلام: مومن به سه خصلت نیاز دارد: توفیق الهی، واعظی درونی و پذیرش نصیحت دیگران.
یکی از مناظره های [ = احتجاجات ] امام محمد تقی (ع ) را: "عیاشی در تفسیر خود از ذرقان که همنشین و دوست احمد بن ابی دؤاد بود ، نقل می کند که ذرقان گفت : روزی دوستش( ابن ابی دؤاد ) از دربار معتصم عباسی برگشت و بسیار گرفته و پریشان حال به نظر رسید .
گفتم : چه شده است که امروز این چنین ناراحتی ؟
گفت : در حضور خلیفه و ابوجعفر فرزند علی بن موسی الرضا جریانی پیش آمد که مایه شرمساری و خواری ما گردید .
گفتم : چگونه ؟ گفت : سارقی را به حضور خلیفه آورده بودند که سرقتش آشکار و دزد اقرار به دزدی کرده بود .
خلیفه طریقه اجرای حد و قصاص را پرسید . عده ای از فقها حاضر بودند ، خلیفه دستور داد بقیه فقیهان را نیز حاضر کردند ، و محمد بن علی الرضا را هم خواست . خلیفه از ما پرسید : حد اسلامی چگونه باید جاری شود ؟
من گفتم : از مچ دست باید قطع گردد . خلیفه گفت : به چه دلیل ؟ گفتم : به دلیل آنکه دست شامل انگشتان و کف دست تا مچ دست است ، و در قرآن کریم در آیه تیمم آمده است : فامسحوا بوجوهکم و ایدیکم . بسیاری از فقیهان حاضر در جلسه گفته مرا تصدیق کردند .
یک دسته از علماء گفتند : باید دست را از مرفق برید . خلیفه پرسید : به چه دلیل ؟ گفتند : به دلیل آیه وضو که در قرآن کریم آمده است : ... و ایدیکم الی المرافق . و این آیه نشان می دهد که دست دزد را باید از مرفق برید .
دسته دیگر گفتند : دست را از شانه باید برید چون دست شامل تمام این اجزاء می شود . و چون بحث و اختلاف پیش آمد ، خلیفه روی به حضرت ابوجعفر محمد بن علی کرد و گفت : یا اباجعفر ، شما در این مسأله چه می گویید ؟
آن حضرت فرمود : علمای شما در این باره سخن گفتند . من را از بیان مطلب معذور بدار . خلیفه گفت : به خدا سوگند که شما هم باید نظر خود را بیان کنید .
حضرت جواد فرمود : اکنون که من را سوگند می دهی پاسخ آن را می گویم .
این مطالبی که علمای اهل سنت درباره حد دزدی بیان کردند خطاست . حد صحیح اسلامی آن است که باید انگشتان دست را غیر از انگشت ابهام قطع کرد .
خلیفه پرسید : چرا ؟ امام (ع ) فرمود : زیرا رسول الله (ص ) فرموده است سجود باید بر هفت عضو از بدن انجام شود : پیشانی ، دو کف دست ، دو سر زانو ، دو انگشت ابهام پا ، و اگر دست را از شانه یا مرفق یا مچ قطع کنند برای سجده حق تعالی محلی باقی نمی ماند ، و در قرآن کریم آمده است " و ان المساجد لله ... " سجده گاه ها از آن خداست ، پس کسی نباید آنها را ببرد
امام نهم شیعیان حضرت جواد (ع ) در سال 195هجری در مدینه ولادت یافت .نام ایشان محمد و کنیه ایشان ابوجعفر ثانی است. القاب دیگری مانند : رضی و متقی نیز داشته ، ولی تقی از همه معروفتر می باشد . مادر گرامی اش سبیکه یا خیزران است که این دو نام در تاریخ زندگی آن حضرت ثبت است .
امام محمد تقی (ع ) هنگام شهادت پدر 8 ساله بود . پس از شهادت امام رضا علیه السلام در اواخر ماه صفر سال 203ه مقام امامت به فرزند ارجمندش حضرت جوادالأئمه (ع ) انتقال یافت .
مأمون خلیفه عباسی که همچون سایر خلفای بنی عباس از پیشرفت معنوی و نفوذ باطنی امامان معصوم و گسترش فضایل آنها در بین مردم هراس داشت ، سعی کرد ابن الرضا را تحت مراقبت خاص خویش قرار دهد .
" از اینجا بود که مأمون نخستین کاری که کرد ، دختر خویش ام فضل را به ازدواج حضرت امام جواد (ع ) درآورد ، تا مراقبی دایمی و از درون خانه ، بر امام گمارده باشد . رنجهای دایمی که امام جواد (ع ) از ناحیه این مأمور خانگی برده است ، در تاریخ معروف است " .
از روشهایی که مأمون در مورد حضرت رضا (ع ) به کار می بست ، تشکیل مجالس بحث و مناظره بود .
مأمون و بعد معتصم عباسی می خواستند از این راه - به گمان باطل خود - امام (ع ) را در تنگنا قرار دهند .
در مورد فرزندش حضرت جواد (ع ) نیز چنین روشی را به کار بستند . به خصوص که در آغاز امامت هنوز سنی از عمر امام جواد (ع ) نگذشته بود...
الإقبال بالأعمال الحسنة (ط - الحدیثة)؛ ج3، ص218(سید بن طاووس: 664)
روینا ذلک بإسنادنا إلى جدّی أبی جعفر الطوسی رحمه اللّه فقال ما هذا لفظه: و اعتمر علی بن الحسین علیهما السلام فی رجب، و کان یصلّی عند الکعبة عامّة لیله و نهاره، و یسجد عامّة لیله و نهاره، و کان یسمع منه فی سجوده: عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیحْسُنِ العَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ، لا یزید على هذا مدّة مقامه.
حضرت علی بن الحسین علیه السلام در ماه رجب
عمره انجام دادند و شب و روز کنار کعبه نماز می خواند و در سجده هایشان این ذکر را
می گفتند و چیزی به آن اضافه نکردند: عَظُمَ
الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیحْسُنِ العَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ.
الإقبال بالأعمال الحسنة (ط - الحدیثة)؛ ج3، ص196(سید بن طاووس: 664)
از پیامبر(ص) سوال شد اگر کسی نتوانست[در ماه رجب] روزه بگیرد چه بکند تا به ثواب آن برسد؟ حضرت فرمودند: این ذکر را در تمام سی روز ماه رجب، هر روز 100 مرتبه بگوید: سُبحانَ الإِلهِ الجَلِیلِ، سُبحانَ مَنْ لا یَنبَغِی التَّسْبِیحُ إِلَّا لَهُ، سُبحانَ الْأَعَزِّ الْأَکرَمِ، سُبحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّةَ وَ هُوَ لَهُ اهْلٌ.
سید بن طاووس: بهتر است از باب احتیاط مومن توانمند و دارا برای هر روز یک مسکین را نیز اطعام کند.
اعلم انّنا کنا قد ذکرنا و نذکر فضلا عظیماً لصوم شهر رجب، و لیس کلّ أحد یقدر على الصوم لکثرة اَعذار الإنسان، و فی أصحاب الأعذار من یتمنّى عوضاً عن الصّوم لیغتنم أوقات الإمکان، فینبغی ان نذکر ما یقوم مقام الصیام عند عدم التمکّن:
... رویناه بإسنادنا إلى جدّی أبی جعفر الطوسی رحمه اللّه انّه قال: و روى أبو سعید الخدری قال: قال رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله: الّا انّ رجب شهر اللّه الأصم- و ذکر فضل صیامه و ما لصیام أیّامه من الثواب- ثم قال فی آخره: قیل: یا رسولَ اللّه، فمن لم یَقدر على هذه الصفّة یصنع ماذا لِیَنالَ ما وصفتَ؟ قال: یسبّح اللّه تعالى فی کلّ یوم من رجب إلى تمام ثلاثین بهذا التسبیح مائة مرة:
سُبحانَ الإِلهِ الجَلِیلِ، سُبحانَ مَنْ لا یَنبَغِی التَّسْبِیحُ الَّا لَهُ، سُبحانَ الْأَعَزِّ الْأَکرَمِ، سُبحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّةَ وَ هُوَ لَهُ اهْلٌ.
أقول: فلا ینبغی للمؤمن الموسر أن یَترُک الاستظهارَ بإطعام مسکینٍ عن کلّ یوم من أیّام الصّیام المندوبات، و یَقتصر على هذه التسبیحات، بل یَتصدّق و یُسبّح احتیاطاً للعبادات.
فضائل الأشهر الثلاثة؛ ص31(شیخ صدوق: 381)
حَدَّثَنَا الْمُظَفَّرُ بْنُ جَعفَرِ بْنِ العَلَوِیِّ السَّمَرقَنْدِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا جَعفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ العَیَّاشِیُّ عَنْ أَبِیهِ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَیْنُ بْنُ إِشْکِیبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِی رُمحَةَ الحَضرَمِیِّ قَالَ سَمِعْتُ جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ ع یَقُولُ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ نَادَى مُنَادٍ مِنْ بُطنَانِ العَرْشِ أَینَ الرَّجَبِیُّونَ فَیَقُومُ أُنَاسٌ یُضِی‌ءُ وُجُوهُهُمْ لِأَهْلِ الجَمْعِ عَلَى رُءُوسِهِمْ تِیجَانُ الْمُلْکِ مُکَلَّلَةً بِالدُّرِّ وَ الْیاقُوتِ مَعَ کُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ أَلْفُ مَلَکٍ عَنْ یَمِینِهِ وَ أَلْفُ مَلَکٍ عَنْ یَسَارِهِ یَقُولُونَ هَنِیئاً لَکَ کَرَامَةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَا عَبدَ اللَّهِ فَیَأْتِی النِّدَاءُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ عِبَادِی وَ إِمَائِی وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَأُکْرِمَنَّ مَثوَاکُمْ وَ لَأُجْزِلَنَّ عَطَاکُمْ [عَطَایَاکُمْ] وَ لَأُوتِیَنَّکُمْ مِنَ الجَنَّةِ غُرَفاً تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِینَ إِنَّکُمْ تَطَوَّعْتُمْ بِالصَّوْمِ لِی فِی شَهرٍ عَظَّمْتُ حُرمَتَهُ وَ أَوجَبْتُ حَقَّهُ مَلَائِکَتِی أَدْخِلُوا عِبَادِی وَ إِمَائِی الجَنَّةَ ثُمَّ قَالَ جَعفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ع هَذَا لِمَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ شَیئاً وَ لَوْ یَوماً وَاحِداً فِی [مِنْ] أَوَّلِهِ أَوْ وَسَطِهِ أَوْ آخِرِهِ.
امام صادق علیه السلام: وقتی روز قیامت می شود منادی ای از وسط عرش صدا می زند: این الرجبیون؟( آنهایی که اهل ماه رجب بودن کجایند؟). پس مردمانی برمی خیزند که صورتهایشان برای همه می درخشد که تاج هایی از در و یاقوت بر سر دارند.... حضرت در پایان فرمودند: این [ندا و این عزت و احترام و پاداش] برای کسی است که در رجب روزه بگیرد هرچند یک روز در اول یا وسط یا آخر آن.
الإقبال بالأعمال الحسنة (ط - الحدیثة)، ج3، ص211(سید بن طاووس: 664)
روى أبو الحسن علیّ بن محمّد البرسی رضی اللّه عنه، قال: أخبرنا الحسین بن أحمد بن شیبان، قال: حدّثنا حمزة بن القاسم العلویّ العباسی، قال: حدّثنا محمّد بن عبد اللّه بن عمران البرقی، عن محمّد بن علیّ الهمدانی، قال: أخبرنی محمّد بن سنان، عن محمّد السجاد فی حدیث طویل، قال: قلت لأبی عبد اللّه علیه السلام: جُعلتُ فداک هذا رجب علِّمنی فیه دعاء یَنفعنی اللّهُ به، قال: فقال لی أبو عبد اللّه علیه السلام: اکتُب بسم اللّه الرّحمن الرّحیم، و قل فی کلّ یوم من رجب صباحاً و مساء و فی أعقاب صلواتک فی یومک و لیلتک:
یا مَنْ أَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیرٍ، وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِندَ کُلِّ شَرٍّ(عَثرَة)، یا مَنْ یُعْطِی الکَثِیرَ بِالقَلِیلِ، یا مَنْ یُعْطِی مَنْ سَأَلَهُ، یا مَنْ یُعْطِی مَنْ لَمْ یَسأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحمَةً، أَعْطِنِی بِمَسأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ خَیْرِ الدُّنْیا وَ جَمِیعَ خَیْرِ الاخِرَةِ، وَ اصْرِفْ عَنِّی بِمَسأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ شَرِّ الدُّنْیا وَ شَرِّ الاخِرَةِ، فَإِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ ما أَعطَیتَ، وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ یا کَرِیمُ.
قال: ثمّ مَدّ أبو عبد اللّه علیه السلام یدَه الیُسرى فقبض على لِحیته و دعا بهذا الدّعاء و هو یَلوذُ بسبّابته الیمنى، ثمّ قال بعد ذلک:
یا ذَا الجَلالِ وَ الإِکْرامِ یا ذَا النَّعْماءِ وَ الْجُودِ، یا ذَا المَنِّ وَ الطَّوْلِ، حَرِّمْ شَیْبتِی عَلَى النّارِ .
و فی حدیث آخر: ثمّ وضع یده على لحیته و لم یرفعها إِلّا و قد امتلأ ظهر کفّه دموعاً .
پی نوشت: از ظاهر عبارت بر می آید که حضرت از ابتدا دست بر چانه مبارکشان گذاشتند و انگشت سبابه دست راست خود را به نشانه التجاء و پناه بردن به خداوند(لاذ- یلوذ، ملاذا) حرکت دادند؛ یعنی بعد از آنکه کسی از ایشان درخواست کرد دعایی نافع و سودمند به او یاد دهد فرمودند: بنویس و او نوشت و حضرت شروع کردند به خواندن مجدد دعا و لذا در آغاز تعبیر ثُمّ(سپس) آمده است و در ادامه عبارت پایانی را به دعا اضافه فرمودند.
بحار الأنوار؛ ج94، ص38(علامه مجلسی: 1110)
کتاب حسین بن سعید و النوادر عَنْ فَضَالَةَ عَنْ إِسمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص رَجَبٌ شَهْرُ الِاسْتِغفَارِ لِأُمَّتِی أَکْثِرُوا فِیهِ الِاسْتِغفَارَ- فَإِنَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ- وَ شَعبَانُ شَهْرِی استَکْثِرُوا فِی رَجَبٍ مِنْ قَوْلِ أَستَغْفِرُ اللَّهَ- وَ سَلُوا اللَّهَ الْإِقَالَةَ وَ التَّوبَةَ فِیمَا مَضَى- وَ الْعِصمَةَ فِیمَا بَقِیَ مِنْ آجَالِکُمْ- وَ سُمِّیَ شَهْرُ رَجَبٍ شَهرَ اللَّهِ الْأَصَبَّ- لِأَنَّ الرَّحمَةَ عَلَى أُمَّتِی تُصَبُّ صَبّاً فِیهِ- وَ یُقَالُ الْأَصَمُّ لِأَنَّهُ نَهَى فِیهِ عَنْ قِتَالِ الْمُشْرِکِینَ- وَ هُوَ مِنَ الشُّهُورِ الْحُرُم.
پیامبر(ص): رجب، ماه استغفار امت من است. در این ماه بسیار استغفار کنید که خداوند غفور و رحیم است. در رجب زیاد بگویید: استغفر الله. و از خداوند گذشت و توبه از گذشته و مصونیت[از گناه] در مابقی عمر را بخواهید. ماه رجب، ماه أَصبّ خدا نامیده شده است؛ زیرا در این ماه، رحمت بر امتم فرو می ریزد(اصب: ریزش) و به آن أَصمّ می گویند؛ زیرا خداوند در این ماه از جنگ با مشرکین نهی فرمود و این ماه[به انضمام، ذی القعده، ذی الحجه و محرم] جزو ماههای حرام است.
پی نوشت:
1. صَمَم: ناشنوایی. اصمّ: ناشنوا، کر. مصمَّم: کسی که گوشش بدهکار کسی نیست و به کسی که او را از اراده اش نهی می کند گوش نمی دهد.
2. تعبیر ماه أصمّ برای رجب شاید از این جهت است که در آن کوس و ندای جنگ نباید شنیده شود یا اینکه این ماه نسبت به جنگ گوش شنوا ندارد و آن را نمی پذیرد.
3. حُرُم جمع حرام است. جنگ در 4 ماه حرام است و به آن ماههای حرام می گویند(رجب، ذی القعده، ذی الحجه و محرم).
الإقبال بالأعمال الحسنة (ط - الحدیثة)؛ ج3، ص193(سید بن طاووس: 664)
روینا ذلک بإسنادنا عن أبی جعفر بن بابویه من کتاب ثواب الأعمال و إلى جدّی أبی جعفر الطوسی من کتاب تهذیب الأحکام بإسنادهما إلى أبی الحسن موسى علیه السلام انه قال: رجب نهر فی الجنّة أشدّ بیاضاً من اللّبنِ و أحلى من العسلِ، من صام یوما من رجب سقاه اللّه من ذلک النهر.
امام موسی کاظم علیه السلام: رجب نهری است در بهشت که سفید تر از شیر و شیرین تر از عسل است، هر کس یک روز از رجب را روزه بگیرد خداوند از آن نهر به او می نوشاند.
الإقبال بالأعمال الحسنة (ط - الحدیثة)، ج3، ص174(سید بن طاووس: 664)
نقلناه من کتب العبادات عن النبیّ صلوات اللّه علیه أنّه قال: إنَّ اللّه تعالى نَصبَ فی السّماء السَّابعة ملکاً یقال له: الداعِی، فإذا دخل شهر رجب ینادی ذلک الملک کلَّ لیلة منه إلى الصّباح: طوبى للذاکرین، طوبى للطّائعین، و یقول اللّه تعالى:
أنا جلیس من جالسنی، و مطیع من أطاعنی، و غافر من استغفرنی، الشّهر شهری، و العبد عبدی، و الرّحمة رحمتی، فمن دعانی فی هذا الشهر أجبتُه، و من سألنی أعطیتُه، و من استهدانی هدیتُه، و جعلتُ هذا الشّهرَ حبلًا بینی و بین عبادی، فمن اعتصمَ به وَصل إلیّ.
خداوند تعالی: این ماه، ماه من است و بنده هم بنده من و رحمت هم رحمت من است، پس هر کس در این ماه مرا بخواند به او جواب[مثبت] می دهم و هرکس از من بخواهد به او می بخشم و هر کس از من هدایت بخواهد او را هدایت می کنم و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم و هر کس به آن چنگ بزند به من می رسد.
پی نوشت: اعتصام: متمسک شدن، چنگ زدن. عصمت: منع، امساک.
